بیماری های مهم سیب و گلابی
سیب یکی از استراتژیک ترین و پر تولید ترین محصولات ایران است و رتبه ی سوم تولید در تولیدات محصولات کشاورزی ایران را داراست. گلابی نیز یکی از محصولات مهم در مصارف داخلی کشور و رتبه ی شانزدهم در صادرات را دارد. در رتبه بندی عوامل خسارت زا به باغات سیب و گلابی در رتبه ی اول سرمازدگی و در رتبه ی دوم بیماری های گیاهی بیشترین آسیب را به باغات سیب وارد می کنند.
بیماری های مهم سیب و گلابی
1- لکه سیاه سیب و گلابی
این بیماری در درجه اول کیفیت میوه را کاهش می دهد و در مناطقی که بهار و تابستان خنکی دارند دیده می شود. علایم در بخش های مختلف برگ، اندام گل، میوه و شاخه ها قابل مشاهده است. علایم اولیه بصورت لکه هایی به رنگ روشن سبز زیتونی و نامنظم در سطح زیرین کاسبرگ های گل و برگ های جوان حتی جوانه های گل دیده می شود که با گذر زمان رنگ لکه ها به سبز زیتونی تیره در می آید و سطح مخملی پیدا می کند. با پیشرفت بیماری سطح لکه ها کمی برجسته شده و با نمای سیاه دیده می شود. در برگ های مسن لکه ها در روی برگ تشکیل می شوند. این لکه ها جدا یا بهم پیوسته بوده و برگ را فرا می گیرند. برگ های جوان مبتلا کوچک مانده و پیچ خورده می شوند در نهایتا این برگ ها می ریزند. ابتدا در روی میوه ها لکه های گرد و مخملی به رنگ سبز زیتونی ظاهر می شود که با گذر زمان رنگ تیره تر شده و نمای برجسته و ترک خورده ای در سطح میوه ایجاد می کند. ترک خوردگی در پوست میوه باعث بد شکلی میوه و کاهش بازار پسندی آن می شود. میوه هایی که در زمان برداشت لکه های کوچکی دارند نیز در زمان انبارداری بیماری پیشرفت کرده و حتی به میوه های اطراف نیز سرایت می کند. در روی گلابی علایم به همین شکل است اما در گلابی لکه ها بیشتر در روی سطح برگ دیده می شوند تا سطح زیرین برگ ها و در واریته های حساس در شاخه و سر شاخه شانکر های فراوانی تشکیل می شود. عامل این بیماری سه گونه ی قارچی از جنس Ventoria است.
کنترل: استفاده از ارقام مقاوم ( در سیب ارقام میخوش و شمیرانی )، رعایت بهداشت مزرعه، سمپاشی با تیوفانات متیل مرتبه اول هنگام تورم جوانه ها، بار دوم بعد از ریزش گل و هنگام تشکیل میوه و بار سوم دو هفته پس از سمپاشی آخر صورت گیرد.
2- سفیدک سطحی سیب و گلابی
این بیماری در تمامی فصول سال حتی در زمستان هم قابل مشاهده است. علایم معمولا روی پاجوش ها و شاخه های یکساله و جوان تر، برگ ها، شکوفه ها و میوه ها قابل مشاهده است. روی شاخه ابتدا در قسمت های انتهایی شاخه پوشش سفید متمایل به قهوه ای دیده می شود و جوانه انتهایی بطور غیر طبیعی پهن می شود و در نهایت جوانه خشک می شود. آلودگی اولیه در بهار و در سر شاخه ها و اندام های گل که از جوانه های آلوده سال پیش تولید شده اند دیده می شود. شاخه و برگ های آلوده به تدریج توسط پوشش سفید پوشیده می شوند و به تدریج برگ های آلوده باریک، کشیده، سفت و پیچ خورده می شوند. شکوفه های آلوده چروکیده شده و توسط پوشش سفید پوشیده می شوند. آلودگی برگ ابتدا زیر برگ و در مجاورت رگبرگ ها به صورت لکه هایی سفید و کوچک نمایان می شوند. این لکه ها در گذر زمان بزرگ می شوند و باعث پیچ خوردگی و بدشکلی برگ ها می شوند. آلودگی میوه نسبت به شاخه ها و برگ ها کمتر است ولی در روی میوه های جوان آلودگی منجر به سفیدی رنگ میوه و ریزش زود هنگام آن می شود. همچنین رشد لایه سفید رنگ روی پوست میوه باعث چوب پنبه ای شدن آن می شود. عامل این بیماری یک گونه قارچ از جنس Phylactinia است.
کنترل: استفاده از ارقام مقاوم مانند سیب قرمز لبنانی و مانس، هرس و حذف شاخه های آلوده، عدم مصرف بیش از حد کودهای ازته، سمپاشی با سموم گوگردی (بخصوص از آغاز گلدهی تا اواخر خرداد).
3- آتشک سیب و گلابی
یکی از مخرب ترین بیماری این میزبان هاست و روی درختان هسته دار و درختان زینتی نیز دیده می شود. روی برگ و شکوفه ها، شاخه های جوان یا قطور علایم را میتوان مشاهده کرد. این بیماری باعث نابودی سریع درختان می شود. علایم در ابتدا روی شکوفه ها مشاهده می شود، به این صورت که شکوفه ها آبخیس سپس چروکیده به رنگ قهوه ای در می آیند و بیشترشان دچار ریزش می شوند. با پیشرفت بیماری برگ های همان شاخه یا شاخه های مجاور را آلوده کرده و لکه های سیاه و قهوه ای بخصوص در حاشیه و در امتداد رگبرگ ها تشکیل می شود، در نهایت برگ ها پیچیده و چروکیده شده و رو به پایین آویزان می شوند. شاخه های آلوده از نوک به پایین پژمرده و پوست شاخه قهوه ای متمایل به سیاه می شود. بافت شاخه در این نقاط ابتدا نرم سپس سخت می شود و نوک شاخه ها حالت عصایی پیدا می کند. در روی تنه ی اصلی شانکر های متعدد دیده می شود که تنه ی میزبان در آن نقاط فرورفته و خشک است. علایم روی میوه ها ابتدا بصورت لکه های آبخیس که سپس قهوه ای شده و چروکیده می شوند، ظاهر می شود. سپس لکه ها سیاه شده و میوه های آلوده شاید برای مدت طولانی به درخت متصل بمانند. در شرایط مرطوب روی میوه ها قطرات شیری و چسبنده همان ooz باکتری مشاهده می شود. عامل این بیماری باکتری Ervinia amylovora است.
کنترل: استفاده از ارقام مقاوم، هرس شاخه های آلوده در فصل زمستان در درختانی که آلودگی در آنها شدید است و از بین بردن آن ها. سمپاشی در پاییز با بردوفیکس و در طول فصل به خصوص بعد از ریزش گل با مانکوزب یا اکسی کلرور مس انجام شود.
4- شانکر باکتریایی یا شانکر اروپایی سیب و گلابی
این بیماری بر روی انواع درختان مثمر و غیر مثمر مشاهده می شود و بیشتر بر روی درختان و نهال های جوان تاثیرگذار است. تنه نهال های بیمار با پیشرفت بیماری می شکند و نهال از بین می رود. علایم اولیه بیماری در تنه و شاخه به صورت زخم هایی کوچک دیده می شود که معمولا قهوه ای رنگ و گرد هستند. اطراف زخم کمی برجسته بوده و معمولا با بافت سالم گیاه احاطه می شود. در بسیاری از میزبان ها در اطراف زخم بافت پینه مانندی به نام کالوس تشکیل می شود که از توسعه عامل بیماری جلوگیری می کند. پس در اطراف زخم معمولا بافت ترک خورده وجود دارد . ولی در پاییز و زمستان شانکر از کالوس رد می شود و ایجاد زخم می کند که میزبان دوباره در اطراف زخم جدید بافت کالوس ایجاد می کند که باعث ایجاد نمای سیبل مانند در بافت آلوده می شود. در اندام های فوقانی خشک شدن، پژمردگی، ریزش برگ و زوال شاخه ها مشاهده می شود.
کنترل: هرس و جمع آوری شاخه های اطراف شانکر و معدوم سازی آن ها، کاشت ارقام مقاوم گلابی مانند کومیس، سمپاشی با ترکیبات مسی و سمومی نظیر کاپتان بلافاصله بعد از تگرگ، سمپاشی با مخلوط بردو بعد از ریزش برگها در پاییز.
5- پوسیدگی ریشه و طوقه سیب و گلابی
در این بیماری در درختان آلوده در محل طوقه لکه هایی قهوه ای رنگ و واضح مشاهده می شود که اگر پوست را بتراشید در زیر پوست بافت قهوه ای و نکروزه (بافت مردگی) قابل مشاهده است. در ابتدای آلودگی بافت بیمار مرطوب است و بوی تندی دارد و با گذر زمان پوست در این نواحی آلوده چروکیده شده و حالت اسفنجی پیدا می کند. با توسعه بیماری کاهش رشد، ریزش میوه ها و برگ ها و زوال شاخه ها مشاهده می گردد. آلودگی ریشه از طریق حرکت پاتوژن از طوقه به ریشه اتفاق می افتد یا ریشه به طور مستقیم از خاک آلوده می شود. ریشه ها قهوه ای، مرطوب و با پیشرفت بیماری سیاه و خشک و خشبی می شوند. میوه ها بخصوص در تابستان مورد حمله قرار می گیرند. در میوه ها علایم اولیه بصورت ظهور لکه های قهوه ای رنگ با حاشیه نامشخص است که با توسعه ی بیماری کل میوه پوسیده می شود. عامل این بیماری سه گونه ی قارچی از جنس Phytophthora است.
کنترل: کنترل رطوبت خاک به کمک ایجاد زهکشی مناسب و کنترل و پرهیز از آبیاری بیش از حد، پرهیز از کاشت عمیق، جمع آوری و حذف میوه های آلوده و هرس و حذف شاخه های پایینی و نزدیک به خاک، استفاده از نهال های پیوندی یا پایه های مقاوم، تزریق فوزتیل آلومینیوم در طوقه و پای درخت، ضدعفونی طوقه و بخش های آلوده با سموم مسی مانند اکسی کلرور مس.
