مهمترین آفات و بیماری های هندوانه و راه های مدیریت آن ها
در کشاورزی و پرورش گیاهان مختلف همواره حضور آفات و بیماری های مختلف یکی از عوامل کاهنده کیفیت و کمیت محصول نهایی محسوب می شود و این در حالی است که سایر عوامل غیر زنده مثل شرایط نامساعد محیطی نیز می تواند در افت کیفیت و یا کمیت محصول نهایی دخیل باشد. در صورتی که با آفات و بیماری های یک محصول به صورت جدی مبارزه نشود از بین رفتن بخش زیادی از محصول نهایی دور از انتظار نیست و این موضوع سبب تحمیل هزینه های هنگفتی خواهد شد بنابراین پیشنهاد می شود تا نسبت به عوامل خسارت زای محصولی که تحت کشت دارید اطلاعات کافی کسب کرده و با آگاهی لازم نسبت به مهار آن ها اقدام کنید. در این مقاله به معرفی آفات و بیماری های مهم هندوانه پرداخته خواهد شد و راه های مبارزه با آن ها نیز شرح داده خواهد شد.
معرفی هندوانه
هندوانه گیاهی است یک ساله و علفی که به صورت رونده رشد می کند. این گیاه در خانواده گیاهی کدوئیان قرار دارد و با محصولاتی از قبیل خیار، خربزه و کدو در یک خانواده قرار می گیرد. ارزش اقتصادی این محصول در کشور ما در جایگاه قابل توجهی قرار دارد به طوری که در بسیاری از مناطق بخصوص مناطق جنوبی کشور کشت این محصول به صورت تجاری و با هدف صادرات انجام می شود بنابراین این محصول ارزش بسیاری برای کشت و بهره برداری دارد و باید نسبت به عوامل کاهنده کمیت و کیفیت آن توجه ویژه شود.
در خصوص منشا و اولین محل پیدایش این محصول اختلاف نظر وجود دارد اما عموما محل پیدایش و گسترش این محصول را آفریقا می دانند. با گذشت زمان این گیاه و محصول آن به صورت تجاری در ارقام مختلف مثل رقم چارلستون گری، رقم کریمسون و.. توسعه یافتند که هر کدام ویژگی های ظاهری، رشدی و فیزیولوژیکی خاص خود را دارند و برای اقلیم های مختلف مناسب هستند. بسیاری از این ارقام به گونه ای توسعه یافته اند که به بسیاری از بیماری های مهم و یا آفات مخرب مقاومت کامل و یا نسبی از خود نشان دهند و این موضوع در کنار بالا بودن کیفیت و کمیت محصول قرار می گیرد و ارزش این ارقام تجاری را نسبت به ارقام سنتی و حساس بیشتر می کند.
در خصوص آفات و بیماری های گیاه هندوانه نکاتی باید مورد توجه قرار بگیرند تا از زیاد شدن خسارت به محصول نهایی کاسته شود با کارایی بهتری بتوان با آفات و بیماری های مخرب این گیاه مبارزه کرد. در ادامه به بررسی این نکات خواهیم پرداخت.
روش های مبارزه با آفات و بیماری ها
همواره تا اسمی از روش مبارزه با آفات و بیماری های مختلف به گوش می رسد ناخودآگاه سموم شیمیایی مختلف به عنوان اولویت در نظر گرفته می شوند حال آن که این موضوع می تواند تبعات ناگواری در آینده داشته باشد.
یکی از معضلات استفاده از سموم شیمیایی بروز پدیده مقاومت در نسل های آینده است و به این ترتیب نه تنها با آفت مبارزه نخواهد شد بلکه سبب ظهور آن با قدرت بیشتری خواهیم بود که این موضوع در بسیاری از گیاهان و محصولات آن ها در حال وقوع است. سموم شیمیایی مورد استفاده عموما ماندگاری بالایی در بافت خاک و آب های سطحی و زیرزمینی دارند و از این طریق سبب آلودگی آن ها خواهند شد همچنین یکی از مشکلات بزرگ و خطرناک سموم کشاورزی باقیمانده سموم در بافت گیاهی است. این باقیمانده سموم در صورتی که وارد بدن انسان شود می تواند به بخش های مختلف بدن آسیب های جبران ناپذیری وارد کند که این آسیب ها در گروه انواع سرطان ها و آلرژی های شدید قرار می گیرند. آسیب هایی از این سموم ممکن است حتی در تولید مثل انسان نقش منفی داشته باشد بنابراین در استفاده از سموم شیمیایی باید نهایت دقت را به خرج داد.
برای مهار آفات و بیماری ها استفاده از روش های زراعی و غیر شیمیایی همواره یکی از اولویت های کشاورزی سالم باید قرار بگیرد. در این شرایط با استفاده از روش های مختلف زراعی، فیزیکی و بیولوژیکی می توان جمعیت آفات و بیماری ها را در کنار استفاده از سموم شیمیایی با خطر کمتر کاهش داد. در خصوص کشت هندوانه یکی از نکات مهم که در کشت این محصول اهمیت دارد نحوه کاشت و آماده سازی زمین زراعی است. بهترین روش کاشت هندوانه براساس نوع کاشت (دیم و یا آبی) در مقاله آموزش کاشت هندوانه و مهمترین نکات تغذیه و نگهداری آن شرح داده شده است و براساس این مطلب در دشت سبز در کشت دیم بدون جوی و پشته و در کشت آبی به روش جوی و پشته اقدام به کاشت این گیاه خواهد شد.
رعایت نحوه کاشت در سیستم های زراعت مختلف تاثیر چشمگیری در کاهش آفات و بیماری ها خواهد داشت به عنوان مثال در صورت کاشت هندوانه در سیستم آبی به صورت کرتی و شرایطی که آب با بوته و میوه تماس مستقیم داشته باشد شاهد بروز بوته میری های مختلف و گیاهچه میری و پوسیدگی های میوه خواهیم بود.
تراکم کاشت در کاهش یا افزایش میزان آفات و بخصوص آفات مکنده تاثیر بالایی دارد. در صورتی که تراکم کاشت به خوبی رعایت نشود و به صورت متراکم اقدام به کاشت هندوانه شود آفات مکنده و در کنار آن سایر بیماری ها شرایط مناسب برای گسترش خواهند داشت و به سرعت جمعیت خود را افزایش می دهند و در این شرایط مبارزه با آن ها نیز بسیار دشوار خواهد بود. در کشت با تراکم بالا هر گیاه فرصت لازم برای رشد دادن میوه های تولیدی خود را ندارد و اندازه محصول نهایی بازارپسندی مطلوبی نخواهد داشت.
همواره در یک اکوسیستم می توان موجوداتی را یافت که از سایر موجودات زنده دیگر تغذیه می کنند. در خصوص آفات این موضوع نمود بیشتری دارد به طوری که می توان با استفاده از یک حشره شکارگر جمعیت یک آفت بخصوص را کاهش داد. به عنوان مثال بسیاری از کفشدوزک ها در مرحله بلوغ و لاروی می توانند جمعیت شته ها را به خوبی کنترل کنند. استفاده از این حشرات برای مهار آفات می تواند در کاهش استفاده از سموم شیمیایی نقش بسیار پررنگی داشته باشد.
آفات مهم هندوانه و روش های مدیریت آن ها
در این بخش به معرفی مهمترین آفات خسارت زا به هندوانه و روش های مهار آن می پردازیم:
- شته ها و سفیدبالک ها:
در گروه آفات مکنده، شته ها و سفید بالک ها اهمیت بالاتری دارند چرا که این آفات با نرخ بسیار بالاتری اقدام به تغذیه و ایجاد خسارت خواهند کرد و شته ها به لحاظ خطر انتقال ویروس های مخرب مثل انواع ویروس های موزاییک نقش دارند. در صورت مشاهده هرکدام از این آفات می توان از سمومی مثل دی کلرووس که دوره کارنس پایینی نیز دارد استفاده کرد همچنین سم کنفیدور نیز می تواند این آفات را به خوبی مهار کند.
- تریپس:
تریپس ها حشرات بسیار ریزی هستند که در پشت برگ ها فعالیت می کنند و می توانند به بافت برگ و میوه گیاهان مختلف خسارت وارد کنند. این افات از شیره گیاهی میزبان خود تغذیه می کنند و در برخی موارد ممکن است ناقل ویروس نیز باشند در صورت مشاهده این آفت در بوته هندوانه می توانید از سموم یاد شده برای شته ها و سفید بالک ها استفاده کنید.
- سرخرطومی جالیز:
یکی از آفاتی که در بسیاری از مناطق هندوانه کاری و مناطق جالیز کاری شیوع دارد سرخرطومی جالیز است که هم لارو و هم حشره بالغ این آفت سبب بروز خسارت به محصول نهایی می شود. این آفت با تخمگذاری در بافت گوشت میوه و قطع جریان شیره گیاهی به میوه سبب از دست رفتن محصول خواهد شد. مبارزه با این آفت به صورت شیمیایی دشوار است و باید روش های زراعی مثل رعایت فاصله کاشت، یخ آب زمستانه، رعایت بهداشت زراعی و حذف میوه های آلوده را در کنار استفاده از سموم شیمیایی تماسی برای نابودی حشرات بالغ بکار گرفت در غیر این صورت این آفت هر ساله با نرخ بالاتری نسبت به سال قبل خسارت ایجاد خواهد کرد.
از سموم تماسی که برای حشرات بالغ مناسب هستند می توان به سایپرمترین و یا کلرپیرفوس اشاره کرد. لازم به ذکر است استفاده از این سموم یا سموم دیگر برای این آفت باید با مشورت گیاهپزشک انجام شود.
بیماری های مهم در هندوانه و روش های مدیریت آن ها
از بیماری های مهم هندوانه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سفیدک داخلی یا دروغی:
این بیماری یکی از مهمترین بیماری های هندوانه و دیگر کدوئیان می باشد که ابتدا برگ ها را آلوده می کند و لکه های زرد رنگ و بدون حاشیه روی برگ ها ظاهر می شود. لکه های قدیمی تر بافت مرده شده و حاشیه کمی خواهند داشت. در پشت برگ ها پوشش خاکستری مایل به بنفش تشکیل می شود که درواقع اسپورهای قارچ هستند. در شرایط مساعد (دمای بین 15 تا 25 درجه) به همراه بارندگی این بیماری به سرعت گسترش خواهد یافت و به مزرعه نمای سوخته شده خواهد داد.
استفاده از سمومی مثل بردوفیکس برای پیشگیری از این بیماری مناسب می باشد و برای مقابله شدید با این بیماری سمومی مثل اوروگو توصیه می شود.
- سفیدک پودری یا حقیقی:
یکی دیگر از بیماری های مهم هندوانه سفیدک پودری می باشد. این بیماری در مراحل اولیه به صورت لکه های رنگ پریده روی ساقه، دمبرگ و برگ ها مشاهده می شود. رشد میسلیوم سفید رنگ این قارچ روی سطوح یاد شده به آن منظره سفید پودری خواهد داد. این پوشش پس از مدت کوتاهی کل سطح برگ را فرا خواهد گرفت و سبب ترد و شکننده شدن آن خواهد شد. فراهم بودن رطوبت بالا برای گسترش این بیماری ایده آل است و این بیماری عموما روی برگ های مسن بیشتر دیده می شود.
برای مهار این بیماری در صورت مشاهده می توان از سمومی مثل استروبی با دز توصیه شده استفاده کرد.
- آنتراکنوز کدوئیان:
این بیماری در کدوئیان ابتدا به صورت لکه های کوچک و به رنگ قهوه ای مایل به سیاه روی سطح برگ و بعد از مرحله لاله رفتن ایجاد می شود. لکه های یاد شده را می توان در سطح زیرین برگ نیز مشاهده کرد. در آب و هوای مرطوب توده اسپور نارنجی رنگ در مرکز لکه ها تشکیل خواهد شد.
- پوسیدگی گلگاه:
این بیماری یک عارضه فیزیولوژیک محسوب می شود که عموما زمانی که میوه ها به اندازه ای در حدود یک سوم تا دو سوم اندازه خود می رسند ظاهر می شود. در ناحیه گلگاه لکه هایی آب سوخته ظاهر می شود که با بزرگتر شدن میوه این لکه تیره تر شده و گسترش می یابد. در محل لکه فرورفتگی رخ می دهد و آن ناحیه خشک خواهد شد. در صورتی که لکه مورد هجوم آفات قرار بگیرد پوسیدگی ثانویه به سایر بخش های میوه سرایت خواهد کرد.
از عوامل ایجاد کننده این عارضه می توان به:
- مصرف زیاد کودهای شیمیایی 2. فقر کلسیمی خاک 3. آسیب حین فرایند داشت به ریشه و کاهش کارایی آن در جذب آب و مواد مغذی 3. کم آبی در زمانی که بوته ها در حال رشد سریع باشند 4. رطوبت اضافی و یا اب ناکافی.
برای مهار این بیماری باید موارد فوق را بررسی و از وقوع آن ها جلوگیری کرد. کودهای کلسیمی مثل نیترات کلسیم نیز برای کاهش این بیماری توصیه می شود.
جمع‌بندی
در این مقاله به مهمترین آفات و بیماری های هندوانه پرداخته شد و راه های مبارزه با هر کدام نیز شرح داده شدند تا در صورت مواجه با آن ها بتوانید بهترین راه مبارزه و مدیریت را در پیش بگیرید.
