آشنایی با بیماری پیچدگی برگ هلو و شلیل

آشنایی با بیماری پیچدگی برگ هلو و شلیل

هلو و شلیل یکی از درختان میوه بسیار محبوب برای مصرف کنندگان و باغدارن در ایران است. این محصول به دلیل سازگاری زیاد نسبت به اقلیم‌های مختلف ایران و همچنین به بار نشستن در حدود 2 الی 3 سال پس از کاشت و تولید محصول اقتصادی مورد توجه قرار دارد.

سابقه کشت و کار هلو به بیش از 3000 سال قبل بازمی‌گردد. مبدا و خاستگاه این درخت میوه، شرق آسیا و کشور چین می‌باشد و از 300 سال قبل از میلاد مسیح وارد یونان شد. هلو از راه‌های تجارت کوهستانی وارد ایران شد و به میوه ایرانی یا به لاتین Prunus persica مشهور شد. مبدا پیدایش شلیل ناشناخته است ولی تاریخچه‌ای در حدود 2000 سال دارد. اولین باری که میوه شلیل دیده شد در سال 1741 بود که درخت هلویی مشاهده شد که میوه آن فاقد کرک بوده است. درخت هلو اساسا بومی نواحی سردسیری است اما سازگاری مناسبی با اقلیم‌های گوناگون دارد.

هلو و شلیل به جنس گیاهی Prunus و خانواده گیاهی رزاسه (Rosaceae) یا گل‌سرخی‌ها تعلق دارد. میوه هلو در اندازه متوسط تا بزرگ و پوشیده از کرک است. بافت میوه گوشتی است و هسته آن (بذر هلو) شیاردار، خشبی و درشت است. میوه شلیل، درواقع هلوی بدون کرک است. این بدون کرک شدن در میوه هلو و ایجاد میوه شلیل، به علت بروز جهش در ژن غالب بودن وجود کرک در میوه است.

برگ‌های درخت هلو به صورت ساده، متناوب و با کناره‌های برگشته و گل‌هایی به رنگ صورتی مایل به ارغوانی است. گل‌ها پیش از ظهور برگ‌ها آشکار می‌شوند.

معرفی بیماری لب شتری هلو و اهمیت آن

بیماری پیچیدگی برگ هلو که با نام‌هایی نظیر لب‌شتری هلو و بادسرخ هلو نیز معروف است یکی از بیماری‌های مهم درختان میوه هلو و شلیل است که سالانه خسارت فراوانی به این محصول پرطرفدار وارد می‌کند. در حال حاضر در تمامی کشورهای تولید کننده هلو و شلیل این بیماری شیوع دارد. خسارت بیماری از طریق کاهش کیفیت و کمیت محصول و همچنین کاهش طول عمر درخت بروز می‌کند. درختی که به این بیماری مبتلا باشد یا میوه تولید نخواهد کرد و یا میزان میوه‌ها بشدت کاهش خواهد داشت. درخت بیمار اگر تحت درمان قرار نگیرد پس از چند سال به طور کامل نابود خواهد شد.

درخت بیمار اگر میوه تولید کند در مرحله‌ای که میوه‌ها کوچک هستند دچار ریزش می‌شوند. شرایط بهینه برای ایجاد بیماری آب‌و‌هوای گرم و بارانی در اوایل جوانه‌زنی است. در فصل بهار اگر دمای هوا بین 15 تا 20 درجه سانتی‌گراد باشد و رطوبت هوا در حدود 70 درصد و یا بالاتر باشد این بیماری رخ خواهد داد.

عامل بیماری لب شتری قارچی با نام علمی Taphrina deformans است که از شاخه Ascomycota می‌باشد. این قارچ‌ها اسپورهای (هاگ) خود را در اندامی ویژه به نام آسک تشکیل می‌دهند. آسک‌ها در سطح بالایی برگ‌ها تشکیل خواهد شد. این قارچ در ایران در مناطق هلوکاری مثل استان‌های تهران، قزوین، گلستان، اراک، همدان، مازندران، آذربایجان غربی و شرقی و.. شیوع دارد.

نشانه‌های بیماری لب شتری هلو

 قارچ عامل بیماری بیشتر برگ‌های این گیاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. جوانه‌ها، سرشاخه‌ها، به ندرت گل‌ها و میوه‌ها نیز می‌توانند توسط این قارچ آلوده شوند. در بهار، نخستین نشانه‌های بیماری روی برگ‌های درحال رشد به صورت لکه‌های زرد مایل به قرمز بروز می‌کند. این قارچ با نفوذ به بافت برگ، سلول‌های آن را با مکانیزمی وادار به تقسیم شدن می‌کند. در نتیجه تقسیم‌های متوالی و بزرگ شدن سلول‌ها، تورم‌هایی به رنگ قرمز روی برگ‌ها ایجاد خواهد شد. در ادامه این برگ آلوده ضخیم شده، چروکیده می‌شوند و دچار پیچ خوردگی خواهند شد. برگ‌های آلوده طی رشد بزرگ خواهند شد و قبل از بلوغ دچار ریزش خواهند شد.

روی برگ‌های آلوده پوشش خاکستری رنگی که درواقع بار قارچ (همان هاگ) هستند ممکن است تشکیل شود. در صورتی که برگ آلوده روی درخت بماند به رنگ قهوه‌ای سیاه در خواهد آمد.

آلودگی روی میوه‌ها شدت کمی دارد ولی در صورت بالا بودن میزان آلودگی روی پوست میوه لکه‌های قرمز چروکیده به اندازه 30 تا 50 درصد سطح میوه را می‌پوشاند. شاخه‌های یک درخت آلوده ممکن است متورم، کوتوله و بی‌قواره شوند و از رشد باز بمانند.

به صورت کلی، این بیماری سبب ضعف عمومی درخت می‌شود. گزارش‌های متعدد از مناطق مختلف هلوکاری نشان می‌دهد که این بیماری در شرایط سرد و مرطوب همراه با بارندگی‌های متعدد در اوایل نمو جوانه‌ها رخ می‌دهد. هاگ‌های این قارچ در شرایط رطوبت بالای 95 درصد رشد می‌کنند. بنابراین شدت این بیماری به بارندگی، طول دوره مرطوب بودن و دما در زمان مرطوب بودن هوا بستگی دارد.

آب سطحی روی بافت گیاهی به میزان حداقلی 3 میلی‌متر و حدود 12 ساعت خیسی سطح برگ در دمای زیر 16 درجه سلسیوس بهینه‌ترین شرایط برای وقوع بیماری می‌باشد.

مدیریت بیماری لب شتری هلو

به صورت کلی مدیریت این بیماری با دو روش غیر شیمیایی و شیمیایی امکان‌پذیر است که در این بخش به شرح این دو روش خواهیم پرداخت:

• روش غیر شیمیایی:

ارقام مقاوم نسبت به این بیماری در کنترل و کاهش میزان خسارت و آلودگی این محصول بسیار موثر خواهد بود. این موضوع از آنجایی که روش‌های شیمیایی موثری در کنترل این بیماری وجود ندارد کاربرد ارقام مقاوم نمود بیشتری پیدا می‌کند.

در ایران ارقامی از هلو با نام‌های کال دسی، جولای آلبرتا نسبت به این بیماری حساس معرفی شدند و از کاشت این ارقام در مناطق آلوده و با میزان شیوع بالای بیماری باید اجتناب کرد. ارقام آمستند، رد هاون، ورا، روبین، ارلی رد، ارلی گلد، رد تاپ، رویال جیم و فایته نسبت به این بیماری در ایران مقاوم معرفی شده‌اند.

یکی دیگر از روش‌های غیر شیمیایی برای کنترل این بیماری، هرس اندام‌های آلوده است. برای کنترل این بیماری باید شاخه‌ها و اندام‌های آلوده این درخت را در پاییز و پس از ریزش برگ‌ها حذف کرد و سوزاند.

• روش شیمیایی:

اگرچه بهترین روش برای مدیریت و کنترل این بیماری ارقام مقاوم است اما به دلیل محدودیت ارقام مقاوم به این بیماری، کاربرد قارچ‌کش‌ها برای پیشگیری از وقوع بیماری لازم است. به منظور کنترل این بیماری در درختان هلو می‌توان از قارچکش‌هایی مثل قارچکش کاپتان و یا اکسی‌کلرور مس استفاده کرد. قارچکش‌های مسی که از قدیمی‌ترین قارچ‌کش‌ها هستند، بر خلاف سموم سیستمیک دارای چند نقطه اثر در قارچ هدف هستند و احتمال بروز مقاومت در قارچ‌ها کاهش می‌یابد مانند بردوفیکس، اما به دلیل مشکلاتی از قبیل احتمال بروز گیاه‌سوزی و آلودگی محیط زیست بخصوص آلودگی آب‌ها و بروز سمیت برای ماهی‌ها، کاربرد گسترده آن توصیه نمی‌شود و در صورت استفاده باید دز مصرفی توصیه شده را رعایت نمود و اصول ایمنی کاربرد سم را رعایت کرد. 

رعایت زمان دقیق سمپاشی در کنترل مناسب این بیماری نقش کلیدی دارد. بر این اساس، دو مرحله سمپاشی با سموم یاد شده باید انجام گیرد. مرحله اول؛ در پاییز پس از ریزش برگ‌ها و مرحله دوم؛ در زمستان یا اوایل بهار قبل از تورم جوانه‌ها. در مناطق با شیوع بالای بیماری تا سه مرحله سمپاشی نیز ممکن است نیاز باشد.

سمپاشی در هر نوبت باید در هوای آرام و بدون باد و باران انجام شود و باید تمام بخش‌های گیاه توسط سم پوشیده شود. رعایت دز توصیه شده سموم یاد شده و رعایت اصول ایمنی حین کاربرد سموم برای جلوگیری از بروز آسیب‌های زیست محیطی و انسانی ضرورت دارد.

جمع‌بندی

بیماری لب‌شتری درختان میوه هلو و شلیل یکی از بیماری‌های شایع در مناطق هلو کاری کشور است که خسارت کمی و کیفی زیادی به باغات کشور وارد می‌کند. در این مقاله این بیماری و راه‌های مدیریت و کاهش خسارت آن‌ شرح داده شد تا بتوانید این بیماری را به صورت مناسبی کنترل کنید.