سم مالاتیون
مالاتیون چیست
مالاتیون که بانام O,O-dimethyl S-[(1,2-dicarboxyethyl)thio]phosphate نیز شناخته می‌شود، یک حشره‌کش ارگانوفسفره است که به‌طور گسترده در کشاورزی، بهداشت عمومی و محیط‌های مسکونی برای کنترل طیف وسیعی از آفات ازجمله پشه‌ها ، مگس‌ها ، شته، سفید بالک و سایر حشرات مکنده و جونده استفاده می‌شود . این حشره‌کش یکی از اعضای حشره‌کش‌های ارگانوفسفره کمتر سمی برای پستانداران و پرندگان است که با توجه به مؤثر بودن بر طیفی از آفات به حشره‌کشی محبوب تبدیل‌شده است . بااین‌حال، مانند همه آفت‌کش‌ها، برای به حداقل رساندن خطرات برای سلامت انسان و محیط‌زیست، نیاز به رسیدگی و کاربرد دقیق دارند.
تاریخچه و توسعه حشره‌کش مالاتیون
مالاتیون اولین بار در دهه 1940 در سوئیس سنتز شد. توسعه آن بخشی از یک تلاش گسترده‌تر برای ایجاد ترکیبات ارگانوفسفره بود که می‌توانست به‌عنوان حشره‌کش مؤثر عمل کند. این ترکیبات بر اساس ترکیباتی که روی سیستم عصبی تأثیر داشتند و در جنگ جهانی دوم توسعه‌یافته اما با تغییراتی برای کاهش سمیت برای انسان و افزایش کارایی آن‌ها در برابر آفات، مدل‌سازی شدند. مالاتیون به دلیل سمیت کم برای پستانداران و پرندگان در مقایسه با سایر ارگانوفسفره ها و اثربخشی آن در برابر طیف وسیعی از آفات به‌سرعت موردپذیرش قرار گرفت.
نحوه تأثیر مالاتیون در حشرات
مالاتیون با مهار آنزیم استیل کولین استراز (AchE) در سیستم عصبی حشرات سمیت خود را اعمال می‌کند. استیل کولین استراز (AchE) مسئول تجزیه ناقل عصبی استیل کولین است که برای انتقال تکانه‌ها یا پیام‌های عصبی ضروری است.حشره‌کش مالاتیون با مهار AChE باعث تجمع استیل کولین می‌شود که منجر به تحریک بیش‌ازحد سیستم عصبی و درنهایت باعث فلج و مرگ در آفات هدف می‌شود. این مکانیسم در بسیاری از حشره‌کش‌های ارگانوفسفره و کاربامات مشترک و یکسان است.
موارد مصرف مالاتیون
در کشاورزی، مالاتیون برای محافظت از محصولات مختلف ازجمله میوه‌ها، سبزیجات و غلات از طیف وسیعی از آفات به‌ویژه در برابر حشرات مکنده مانند شته‌ها و کنه‌ها و همچنین حشرات جویدنی مانند کرم‌ها و سوسک‌ها مؤثر است و بر اساس فهرست آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز مهم محصولات عمده کشاورزي آفت‌کش‌ها و روش‌های توصیه‌شده جهت کنترل آن‌ها که توسط سازمان حفظ نباتات در مردادماه 1401 منتشرشده است ، برخی از آفاتی که این حشره‌کش علیه آن‌ها استفاده می‌شود در جدول زیر با نام علمی معرفی شده است که با توجه به شرایط محصول و تجویز گیاه پزشک علیه این آفات استفاده می شود.
آفات جونده
آفات مکنده
استفاده در برنامه‌های بهداشتی
مالاتیون یک حشره‌کش حیاتی در برنامه‌های بهداشت عمومی است. این حشره‌کش به‌ویژه برای کنترل جمعیت پشه‌هایی که بیماری‌هایی مانند مالاریا، تب دنگی و ویروس نیل غربی را منتقل می‌کنند کاربرد دارد و اغلب به‌صورت مه پاش برای از بین بردن پشه‌های بالغ در مناطق آسیب‌دیده استفاده می‌شود.
استفاده در مناطق مسکونی
در محیط‌های مسکونی، مالاتیون برای کنترل آفات در داخل و اطراف خانه‌ها، باغ‌ها و سایر مناطق بیرونی استفاده می‌شود. این حشره‌کش در فرمولاسیون‌های مختلفی ازجمله اسپری، گرد و طعمه موجود است که آفاتی مانند مورچه‌ها، کک‌ها و پشه‌ها را هدف قرار می‌دهد.
ملاحظات ایمنی و زیست‌محیطی
درحالی‌که مالاتیون نسبت به بسیاری از حشره‌کش‌های ارگانوفسفره دیگر برای انسان و پرندگان سمی کمتری تلقی می‌شود، اما اگر به‌درستی استفاده نشود همچنان خطراتی را به همراه دارد. قرار گرفتن در معرض این حشره‌کش می‌تواند منجر به علائمی از تحریکات خفیف تا اثرات جدی ، ازجمله ناراحتی‌های تنفسی، حالت تهوع، و در موارد شدید، تشنج و کما شود. این آفت‌کش توسط سازمان بهداشت جهانی به‌عنوان یک آفت‌کش با خطر متوسط طبقه‌بندی‌شده است.نگرانی‌های زیست‌محیطی مالاتیون شامل پتانسیل آن برای آلوده کردن منابع آب و آسیب رساندن به موجودات غیر هدف ازجمله حشرات مفید و آبزیان است. ماندگاری مالاتیون در محیط بسته به شرایط محیطی متفاوت است، اما عموماً در مقایسه با سایر ارگانوفسفره‌ها نسبتاً سریع تجزیه می‌شود.
وضعیت نظارتی و گزینه‌های جایگزین
استفاده از مالاتیون توسط سازمان‌های بهداشتی و محیطی در سراسر جهان تنظیم می‌شود. این آژانس‌ها محدودیت‌هایی را برای مقادیر قابل‌استفاده تعیین می‌کنند، به برچسب‌های ایمنی و آموزش برای اعمال کننده نیاز دارند و حضور آن را در محیط‌زیست و محصولات غذایی برای اطمینان از ایمنی عمومی نظارت می‌کنند.
با افزایش نگرانی‌ها در مورد اثرات زیست‌محیطی و خطرات سلامتی حشره‌کش‌های ارگانوفسفره ، علاقه به توسعه و استفاده از روش‌های جایگزین کنترل آفات افزایش‌یافته است. این‌ها شامل عوامل کنترل بیولوژیکی، مانند حشرات و باکتری‌هایی نظیر BT، و حشره‌کش‌های گیاهی مشتق شده از گیاهانی مانند چریش و پیرتروم است. استراتژی‌های مدیریت یکپارچه آفات (IPM) که روش‌های کنترل چندگانه را ترکیب می‌کنند، به‌عنوان یک رویکرد پایدارتر و ایمن‌تر برای کنترل آفات نیز تبلیغ می‌شوند.
نتیجه‌گیری
مالاتیون به دلیل فعالیت وسیع الطیف و سمیت نسبتا کم برای پستانداران و پرندگان، یک حشره‌کش پرکاربرد و مؤثر باقی‌مانده است. بااین‌حال، استفاده از آن باید با دقت مدیریت شود تا خطرات برای سلامت انسان و محیط‌زیست به حداقل برسد. تحقیقات مداوم در مورد روش‌های جایگزین کنترل آفات و ترویج استراتژی‌های مدیریت یکپارچه آفات، گام‌های مهمی به‌سوی شیوه‌های مدیریت آفات پایدارتر و ایمن‌تر هستند.