انواع شته‌ها و مبارزه با آنها
انواع شته و مبارزه با آنها
شته‌ها یکی از آفات کشاورزی هستند که به طیف وسیعی از محصولات حمله کرده و با تغذیه از آنها سبب ایجاد خسارت و کاهش راندمان تولید خواهد شد. شته‌ها حشرات کوچکی هستند که از بافت گیاهی ترد و سبز تغذیه می‌کنند. تغذیه این حشرات به واسطه مکیدن شیره گیاهی است. این نوع از تغذیه باعث کاهش رشد گیاه، بروز علائم کمبود عناصر مختلف خواهد شد. بدشکلی برگ‌ها به صورت پیچیدگی، بدشکلی ساقه‌ها از علائم و عوارض تغذیه شته از گیاه است.
خسارتی که انواع مختلف شته‌ها به گیاهان وارد می‌کنند از دو جهت قابل بررسی است:
- خسارت مستقیم:
شته‌ها با تغذیه از بافت گیاهی به صورت مستقیم سبب کاهش رشد و کاهش راندمان تولید محصولات مختلف می‌شوند. به جهت اینکه گیاه آلوده به شته با کمبودهای گوناگون روبه‌رو می‌شود، مصرف آب و سایر نهاده‌ها برای جبران این شرایط نسبت به شرایط عادی بیشتر خواهد شد. کم شدن کیفیت محصول تولیدی، کوچک شدن اندازه محصول، کاهش طعم و مزه ایده‌آل محصولات نیز از این گروه از خسارت خواهند بود
- خسارت غیر مستقیم:
ویروس‌ها یکی از عوامل بیمارگر مهم بوده که ورود و انتقال آنها به گیاهان مختلف به واسطه وجود حشرات مکنده می‌باشد. البته ویروس‌ها می‌توانند با روش‌هایی غیر از حشرات مثل پیوند زدن، تماس فیزیکی ابزارآلات یا حتی دست‌های آلوده از گیاه بیمار به سالم منتقل شوند اما مهمترین راه انتقال آنها حشرات است.
شته‌ها ضمن تغذیه از گیاه آلوده، پیکره‌های ویروسی را از طریق شیره گیاهی بدست می‌آورند. این پیکره‌ها به مدت زمان مشخصی در قطعات دهانی شته باقی می‌ماند. شته در تغذیه بعدی از گیاه سالم، ویروس را از قطعات دهانی‌اش به گیاه منتقل می‌کند.
ویروس‌ها با تکثیر شدن در سلول‌های مختلف گیاه سبب نابودی آنها می‌شود و خسارت‌های گوناگونی از قبیل، بدشکلی برگ، میوه، کاهش رشد و کوتولگی در محصولات مختلف می‌شود. بیماری‌های ویروسی مهمی در دنیا وجود دارند که در کشورها به عنوان بیماری قرنطینه محسوب می‌شوند و در صورت ورود محصول آلوده به این ویروس‌ها، محصولات وارداتی به کشور مبدا بازگشت داده خواهند شد و این موضوع سبب خسارت به صادرکننده و کشاورز تولید کننده‌ی محصول خواهد شد.
کنترل شته‌ها با روش‌های مختلف شیمیایی و غیر شیمیایی امکان پذیر است که به بررسی آنها خواهیم پرداخت:
روش‌های شیمیایی:
به جهت کنترل جمعیت شته‌ها در گیاهان و درختان مختلف می‌توان سموم شیمیایی را بکاربرد که از این بین سموم تماسی و سیستمیک در بازار یافت خواهند شد. سموم تماسی به صورت سمپاشی بر روی جمعیت شته‌ها انجام می‌شود. از این سموم می‌توان به مالاتیون، سایپرمترین و کلرپیرفوس اشاره کرد. سموم سیستمیک به صورت محلول پاشی روی گیاه انجام می‌شود. این سموم در گیاه حرکت کرده و موجب سمی شدن بافت و شیره گیاهی می‌شوند. با تغذیه حشره آفت (در اینجا شته‌ها)، سم را وارد بدن خود می‌کند که این موضوع سبب مرگ حشره خواهد شد. از سموم سیستمیک کنترل کننده شته‌ها می‌توان به ایمیداکلوپراید (کنفیدور) اشاره کرد.
روش‌های غیر شیمیایی:
شته‌ها حشراتی با نرخ تولید مثل فوق‌العاده بالایی هستند. این حشرات علاوه بر داشتن تولید مثل دو جنسی، بکرزایی نیز دارند. این موضوع، کاربرد آفتکش‌ها به صورت مداوم و با دزهای غیر استاندارد را با پدیده مقاومت مواجه می‌کند. بدین ترتیب سمومی که تا پیش از این علیه این آفت موثر بودند حال اثر مناسبی ندارند.
برای جلوگیری از بروز پدیده مقاومت به آفتکش‌ها و همچنین بالا رفتن راندمان کنترل، استفاده از روش‌های تلفیقی توصیه می‌شود. در روش تلفیقی مبارزه با آفات گوناگون، تنها به یک روش خصوصا شیمیایی اکتفا نمی‌شود و انواع روش‌های بیولوژیکی، زراعی، مکانیکی و.. مورد توجه قرار خواهد گرفت.
روش‌های شیمیایی مبارزه با شته‌ها بیان شدند، حال به بررسی چند روش غیر شیمیایی برای کنترل این آفت خواهیم پرداخت:
-
در باغات و درختان میوه یا گلهای زینتی می‌توان از روغن‌های کشاورزی که کاربرد آفتکشی دارند مثل: روغن نیم (چریش)، روغن ولک، صابون‌های کشاورزی استفاده کرد. این ترکیبات با روغنی کردن سطح بافت گیاهی مانع از استقرار حشره آفت شده و فرایند آغاز تغذیه را با مشکل مواجه می‌کند. این ترکیبات برای سایر موجودات و حشرات مفید باغات و مزارع زیان‌آور نیستند.
- در بعضی موارد بخصوص، کاربرد آب با فشار بر روی درختان یا گیاهان آلوده سبب جدا شدن شته‌ها از بافت گیاهی می‌شود. به این ترتیب شته قادر نخواهد بود دوباره به گیاه محل تغذیه خود بازگردد.
- در مواردی که گیاهان آپارتمانی شما به شته آلوده شده باشد، می‌توان بدون کاربرد آفتکش یا ترکیب شیمیایی خاصی اقدام به کنترل این آفت نمود. در این حالت، حذف جمعیت شته‌ها با دست یا اسفنج نم‌دار می‌تواند بهترین روش باشد.
- حشرات مفیدی در طبیعت وجود دارند که از این آفت تغذیه می‌کنند مثل کفشدوزک‌ها. فراهم کردن شرایطی که جمعیت این حشرات مفید به حد مطلوب و کنترل کننده برسد می‌تواند ابن آفت را کنترل کند.
حال به معرفی چند شته مهم خواهیم پرداخت:
- شته سبز هلو Myzus persicae Sulzer
این شته در تمام دنیا روی انواع محصولات کشاورزی و گیاهان زینتی و گلخانه‌ها یافت می‌شود. این آفت در بهار تا 8 نسل نیز می‌تواند داشته باشد. خسارت این شته به صورت تنش آبی، زردی، کاهش رشد و کمبود عناصر بروز می‌کند. این حشره توانایی بالایی در انتقال ویروس‌ها نیز دارد.
- شته خونی سیب Eriosoma lanigerum
یکی از مهمترین آفات درخت سیب شته مومی یا شته خونی سیب است. این آفت به صورت پوره (حالت نابالغ در برخی حشرات) در لابه‌لای شکاف تنه درخت سیب زمستانگذرانی می‌کند و در بهار فعال شده، رشد و تولید مثل می‌کند و کلنی‌هایی با پوشش مومی سفید رنگ قابل توجهی روی شاخه‌ها، خارها و.. ایجاد می‌کند. خسارت این حشره می‌تواند به صورت گال زایی باشد. این گال‌ها ممکن است شکاف بخورند و این شکاف‌ها محل ورود دیگر عوامل بیماری‌زا مثل قارچ‌ها باشند. مومی که این شته‌ها تولید می‌کنند سبب ایجاد مزاحمت در فرایند برداشت محصول خواهد شد.
- شته سیاه باقلا Aphis fabae Sscopoli
این شته در تمامی دنیا پراکندگی داشته و یک آفت بسیار پلی‌فاژ (تغذیه از طیف زیادی از گیاهان) است و در بعضی مناطق مخصوصا مناطق معتدل یک آفت بسیار مهم محسوب می‌شود. خسارت عمده ای نشته به واسطه تغذیه از شیره گیاهی توسط پوره‌ها و حشرات بالغ است. شیره گیاهی غنی از قند است درحالی که شته به پروتئین نیز نیاز دارد بنابراین این شته‌ها حجم زیادی از شیره گیاهی را مصرف می‌کنند و با این کار تعادل در رشد و هورمون‌های گیاه را برهم می‌زنند.
در این مقاله به معرفی شته‌ها و انواع نحوه خسارت آنها بررسی شد و چند مورد از انواع شته‌های مهم معرفی شد تا بتوانید با این موجودات خسارت‌زا آشنا شوید و بتوانید روش مناسب کنترل آنها را انتخاب کنید.
