چرا گیاهان آپارتمانی به بیماری های قارچی مبتلا می شوند؟+راه حل
از زمانی که انسان اقدام به کاشت گیاهان مختلف برای مقاصد گوناگون کرد آفات و بیماری ها نیز همراه با ان ها تکامل یافتند و این یک پدیده همراه یا تکامل همراه نام دارد. گیاهان به عنوان میزبان قارچ ها محل مناسبی برای تکثیر و تولید مثل آن ها محسوب می شوند و این نحوه از زندگی نوعی زندگی انگلی محسوب می شوند. برخی از قارچ ها می توانند خارج از میزبان خود سالیان سال زنده بمانند و یا از میزبان خود به میزبانی دیگر انتقال پیدا کنند. بسیاری از بیماری های قارچی در گیاهان سابقه بلندی دارند و می توان گفت در کشاورزی بیشتر با آن ها برخورد داریم ولی گاهی ممکن است بیمارگر های قارچی جدیدی مشاهده و شناسایی شوند و یا تغییر میزبان بدهند که این یک موضوع رایج و تکاملی محسوب می شود.
گیاهان آپارتمانی نیز براساس توضیحات فوق از این قاعده مستثنی نیستند و از برخی جهات نسبت به گیاهان زراعی و باغی حساسیت بیشتری نیز از خود نشان می دهند چرا که در شرایط بسیار متفاوت تری قرار دارند و ممکن است حساسیت بالاتری نیز نسبت به یک یا چند بیمارگر قارچی از خود نشان دهند.
در این مطلب به بررسی علل آلوده شدن گیاهان زینتی آپارتمانی به بیماری های قارچی مختلف و راه های جلوگیری و مهار آن ها خواهیم پرداخت:
معرفی بیماری های قارچی
قارچ ها گروهی از موجودات زنده هستند که در بین گیاهان و جانوران قرار می گیرند و از جهات زیادی شباهت به گیاهان دارند اما در گروه آن ها قرار نخواهند گرفت. قارچ ها از تنوع بسیار بالایی برخوردار هستند و به انواع مختلفی از قبیل بیمارگر و آزادزی که می توانند ساپروفیت (مرده رست) باشند تقسیم می شوند. برخلاف چیزی که بسیاری از افراد ممکن است تصور کنند قارچ ها صرفا بیمارگر گیاهان نیستند و در بین بیماری های شایع بین انسان و یا دام بیماری های قارچی بسیار شدیدی دیده می شوند که حتی می توانند انسان را به کام مرگ بکشانند.
قارچ های بیمارگر گیاهی که در این بخش مورد توجه ما هستند به گیاهان حمله کرده و از ترکیبات تولیدی آن ها بهره می برند و در عین حال محل بسیار مناسبی برای بقای خود و تولید مثل فراهم می کنند. قارچ ها با استفاده از فرایندهای مختلفی سبب تخریب اندام های گیاهی می شوند و در محل فعالیت این میکروارگانیزم ها ما شاهد بروز علائم ناشی از فعالیت آن ها خواهیم بود.
یکی از موضوعاتی که در خصوص گیاهان آپارتمانی و بیماری های قارچی اهمیت زیادی دارد شناخت آسیب ناشی از قارچ ها است. بسیاری موارد ممکن است آسیب ناشی از آفات و یا مشکلات فیزیولوژیک ناشی از تنش های غیرزنده ( محیط اطراف گیاه مثل دما و..) با آسیب بیمارگرهای قارچی اشتباه گرفته شود از این رو توصیه می شود تا نسبت به مشکل بروز پیدا کرده بر روی گیاه خود در قدم اول آگاهی و شناخت لازم را بدست آورده و سپس اقدام های لازم را به کار ببندید.
چرا در گیاهان بیماری قارچی ایجاد می شود؟
همانطور که در بخش مقدمه توضیح داده شد قارچ ها و گیاهان در کنار یکدیگر به تکامل رسیدند و قارچ ها راه های نفوذ و بیماری زایی را به خوبی حفظ نموده اند و آن را تقویت کرده اند. اما سوال اصلی اینجاست که چرا بیماری قارچی رخ می دهد؟ آیا می توان مانع آن شد و یا وقوع آن را کاهش داد؟
برخلاف آنچه که تصور می کنید آلوده شدن گیاه به بیمارگر های قارچی و یا حتی باکتریایی به آسانی رخ نمی دهد و گیاه در برابر این عوامل بیماری زا محافظت می کند اما این محافظت به شرایط زیادی وابسته است که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت:
- حساسیت زیاد یک گیاه به بیماری خاص:
گاهی اوقات ممکن است شما از یک گیاهی نگهداری کنید که بسیار سخت رشد بوده و نگهداری از آن زحمت زیادی از شما می‌گیرد و در عین حال و برخلاف انتظار شما به راحتی به بیماری های مختلف دچار می شود و تا مرز نابودی پیش می‌رود. در این شرایط گیاه شما یک میزبان حساس و مساعد برای فعالیت محسوب می شود و این یک موضوع ژنتیکی بوده و از کنترل شما خارج می باشد. این مشکل با اصلاح ژنتیک به کمک تکنیک های مختلف و یا به روش های سنتی قابل حل است اما راهکاری کوتاه مدت محسوب نخواهد شد.
- شرایط بد محیطی:
یکی از موضوعاتی که در سلامت یک گیاه تاثیر بسیار زیادی دارد محیط رشد مساعد و سازگار است. گیاهان توانایی تغییر در شرایط محیطی محل زندگی خود را ندارند و بنابراین با توجه به اقلیمی که در آن رشد یافته اند سازگاری پیدا کردند و خارج از آن شرایط دچار آسیب خواهند شد. این آسیب در بسیاری از موارد جبران پذیر نخواهد بود. آسیب ناشی از تغییر اقلیم به نوعی مشکل فیزیولوژیک محسوب می شود اما این موضوع شرایطی فراهم می کند که گیاه شما بسیار نسبت به میکروارگانیزم های اطراف خود حساس شود و به سرعت انواع آلودگی های قارچی رخ دهد و با سموم قارچکش نیز مهار آن ممکن نباشد و یا با دشواری زیادی همراه باشد. برای حل این مشکل باید به این موضوع توجه داشته باشید که متناسب با اقلیمی که در آن زندگی می کنید اقدام به انتخاب گیاه زینتی کرده و آن را به محل زندگی خود منتقل کنید. حتی در این شرایط نیز باید به صورت دقیق شرایط محیطی را در کنترل خود داشته باشید.
- شرایط بد نگهداری:
شرایطی پیش می‌آید که شما یک گیاه کاملا سازگار با اقلیم خود انتخاب می کنید و قصد نگهداری از آن را دارید اما پس از مدتی فعالیت بیمارگر های قارچی را روی بخش های مختلف گیاه خود مشاهده می کنید و این موضوع این سوال را در ذهن شما ایجاد می کند که چرا این مشکل پیش آمده است؟ پاسخ این سوال در بیشتر موارد به طرز نگهداری شما از آن گیاه باز می گردد! طرز آبیاری، تعداد دفعات آبیاری و حتی ترکیبات موجود در آب می توانند سبب بروز بیماری های قارچی شوند. زمانی نیاز آبی گیاه شما بالا نیست و یا ساختار ریشه آن به نحوی توسعه یافته که بافتی گوشتی دارد آبیاری بیش از حد سبب خفگی ریشه شده و محیط اطراف آن را برای فعالیت قارچ های مختلف فراهم می کند و شما در نهایت شاهد پژمردگی گیاه خود خواهید بود.
همه ما می دانیم که رشد و توسعه گیاهان در گرو تامین نور است. نور مورد نیاز در گیاهان مختلف متفاوت است اما نکته کلیدی اینجاست که هر گیاهی در مقدار مورد نیاز خود نور دریافت کند و به این صورت بتواند طی فرایند فتوسنتز غذاسازی کرده و به رشد خود ادامه دهد. در صورتی که یک گیاه در مقدار مورد نیاز خود نور دریافت نکند فرایندهای مرتبط با رشد و توسعه متوقف خواهد شد و این نقطه محل ورود بیمارگر قارچی به گیاه و نتیجه آن ایجاد بیماری می باشد.
در برخی گیاهان آب پاشی و یا مه‌پاشی روی برگ های آن ها ممکن است ایجاد بیماری های مختلف کند و این موضوع به دلیل حساسیت ساختار برگ ها نسبت به آب زیاد می باشد. توصیه می شود پیش از اینکه یک روال مشخص در نگهداری از گیاهان خود ایجاد و طبق آن عمل کنید نسبت به نیازهای گیاه خود شناخت کافی داشته باشید تا در جهت رفع آن نیازها فعالیت های خود را تنظیم کنید.
- شرایط نامساعد تغذیه‌ای:
انسانی را تصور کنید که برای مدت زیادی غذا نخورده و یا تغذیه مناسبی در طول زمان نداشته باشد، این انسان در برابر بیماری های مختلف بسیار حساس خواهد شد و این موضوعی است که همه ما در مقطعی زمانی که بدنی ضعیف داشته باشیم تجربه کرده ایم. گیاهان نیز درست در شرایطی مشابه شرایط فوق دچار بیماری های قارچی و باکتریایی گوناگون خواهند شد.
ساختار سلولی و دیواره سلولی گیاهان سد بسیار مهمی در برابر عدم نفوذ و استقرار بیمارگر های قارچی است و اگر یک بیمارگر بتواند از این سد عبور کند موفق به بیماری زایی می شود. برای جلوگیری از این موضوع باید نسبت به تقویت گیاه خود اقدام کنید! بسیاری از ترکیبات کودی برای گیاهان نقش حیاتی دارند و سلامت آن ها در گرو تامین شدن این عناصر است. عناصر پرمصرفی مثل پتاسیم و فسفر نقش مهمی در افزایش مقاومت گیاه به شرایط بد و بیمارگر های مختلف دارند. عناصر ریزمغذی مثل کلسیم و سیلیسیم نقش بسیاری در استحکام بافت گیاهی و ممانعت از نفوذ قارچ ها به درون فضای سلولی گیاه دارند.
توصیه می شود که برای داشتن گیاهی شاداب و سالم و همچنین مقاوم در برابر بیمارگرهای قارچی یک برنامه کوددهی مدون داشته باشید که بر اساس نیازهای گیاه خود تهیه شده است. استفاده از کودهایی مثل کود 36 12 12 ، جلبک دریایی و کودهای ریزمغذی کامل می توانند در یک برنامه تغذیه ای کمک بسیار زیادی به افزایش مقاومت در برابر آسیب های ناشی از قارچ ها کنند.
- ایجاد شدن آسیب های فیزیکی:
یکی از نکاتی که در نگهداری از گیاهان مختلف باید به آن توجه داشته باشید این است که باید در حین انجام فرایندهای مرتبط با نگهداری گیاهان اعم از هرس، تهیه قلمه، تعویض گلدان و.. کوچکترین آسیبی که در جهت نگهداری از گیاه نباشد به گیاه وارد نشود چرا که در این صورت مسیری بسیار مناسب برای نفوذ قارچ ها فراهم خواهد شد.
در حین انجام هرس و یا تهیه قلمه برای جلوگیری از انتقال هاگ قارچ ها از طریق ابزار آلوده حتما ابزار باغبانی خود که می تواند قیچی باغبانی باشد با ترکیباتی نظیر سدیم هیپوکلرید رقیق شده با آب ضدعفونی کنید.
- نبود تهویه مناسب:
در محلی که از گیاه خود نگهداری می کنید سعی کنید حتما یک جریان هوای پایدار وجود داشته باشد. قارچ ها در محل هایی که گردش هوا در آن ضعیف باشد بهتر مستقر شده و بیماری زایی می کنند.
چگونگی مدیریت بیماری های قارچی
در صورتی که موارد یاد شده را رعایت کنید امکان بسیار کمی وجود دارد که گیاهتان به بیماری قارچی دچار شود اما همواره ممکن است موارد استثنا نیز دیده شود. استفاده از ترکیبات قارچکش برای مهار و پیشگیری وقوع بیماری کاربرد خوبی خواهند داشت. برخی ترکیبات مثل قارچ کش های برپایه مس نظیر بردوفیکس و اکسی کلرور مس نقش پیشگیری کننده خواهند داشت و گروه دیگر قارچ ها که از ترکیبات متفاوت تری هستند مثل کاربندازیم، تیوفانات متیل و یا استروبی برای خاصیت درمان کنندگی خود استفاده خواهند شد و کاربردی در مرحله پیشگیری ندارند. در خصوص استفاده از سموم قارچکش باید این نکته مهم را در ذهن داشته باشید که همواره از متخصص گیاهپزشک برای انتخاب نوع سم و دز مصرفی مشورت بگیرید و همینطور برای تشخیص بیماری. استفاده نابجا از سموم قارچکش زمانی که گیاه شما در اثر بیمارگر قارچی دچار آسیب نشده باشد تنها هزینه اضافی به شما تحمیل خواهد کرد.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی علل رخ دادن بیماری های قارچی پرداخته شد و روش های مهار هر کدام نیز شرح داده شد تا بتوانید بیماری های قارچی را بیشتر شناخته و بهتر نسبت به مدیریت آن ها اقدام کنید.
