مهمترین نکات در نگهداری گل فیتونیا
گیاهان از تنوع زیستی بالایی در اقلیم‌های مختلف برخوردار هستند و شرایط زیستی آن‌ها موجب بروز این تنوع شده است. در بین گونه‌های متعدد گیاهی، تعداد محدودی از آن‌ها به عنوان گیاهان زراعی مثل گندم، جو و.. شناخته شده‌اند و بسیاری دیگر به صورت زراعی در نظر گرفته نخواهند شد، در این بین گروهی از گیاهان به واسطه داشتن ویژگی‌های خاص در بافت‌هایی مثل برگ‌ها، گل‌ها و یا نحوه رشد توجه انسان‌ها را به خود جلب کرده و از آن به عنوان گیاهان زینتی نگهداری کردند. با گسترش ارتباطات بین قاره‌ها و مناطق مختلف، گیاهان غیربومی به عنوان گیاهان زینتی به مناطق جدید معرفی شدند که این موضوع به لحاظ اقتصادی حائز اهمیت می‌باشد. در این مقاله به معرفی گل فیتونیا به عنوان یک گیاه زینتی خواهیم پرداخت.
معرفی گل فیتونیا
گل فیتونیا (Fittonia) که به نام‌هایی مثل گل موزاییک (Mosaic plant) و یا گل عصب (Nerve plant) نیز شناخته می‌شود متعلق به خانواده گیاهی Acanthaceae می‌باشد. گل فیتونیا بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیر بوده و عادت برگریزی آن همیشه سبز و چند ساله است. از جمله کشورهایی که میزبان اصلی این گیاه زینتی محسوب می‌شوند می‌توان به کشورهای آمریکای جنوبی بخصوص پرو اشاره کرد.
گل فیتونیا به صورت طبیعی در کف جنگل‌ها رشد می‌کند و ارتفاعی در حدود 10 تا 15 سانتی‌متر خواهد داشت. این گیاه زینتی به واسطه داشتن برگ‌ها و بخش‌های هوایی سبز خود شناخته می‌شود و برگ‌های آن با رگبرگ‌هایی به صورت خطوط سفید رنگ یا صورتی پوشیده شده است. رنگ این رگبرگ‌ها بسته نوع رقم این گیاه می‌تواند تفاوت کند. علت نامگذاری این گیاه به گل عصب بخاطر شبکه بندی رگبرگ‌های آن است که شباهت زیادی به سیستم عصبی در جانوران دارد.
با توجه به نحوه رشد این گیاه که به صورت فرش کننده است، آن را برای مناطق سایه‌دار و یا گلخانه‌ها بسیار مناسب کرده است. در ادامه برای معرفی نیازهای پایه‌ای گل فیتونیا با ما همراه باشید.
معرفی نیازهای گل فیتونیا
هر گیاهی با توجه به ویژگی‌های ساختاری خود نیازمند این است که به طیفی از نیازهای آن پاسخ داده شود. بسیاری از این نیازها باید توسط محیطی که در آن قرار می‌گیرند تامین شود و گروهی دیگر باید توسط ما به عنوان کسی که از این گیاهان نگهداری می‌کنیم. در این بخش به معرفی نیازهای مهم گل فیتونیا برای رشد خواهیم پرداخت:
- نیاز نوری:
همانطور که می‌دانید یکی از مهمترین فاکتورها برای رشد گیاهان تامین شدن نور است. گیاهان برای تامین انرژی خود به واسطه فرایند فتوسنتز به نور خورشید نیاز دارند. میزان نیاز به نور براساس ویژگی‌های ساختاری هرگیاهی متفاوت می‌باشد و نمی‌توان برای گیاهان مختلف یک عادت نوری درنظر گرفت. در مورد گل فیتونیا، که گیاهی سایه دوست محسوب می‌شود بهتر است آن را در مکان‌هایی با نور غیرمستقیم در منزل قرار دهید نگذارید که نور مستقیم خورشید به آن برسد در غیر این صورت گیاه شما دچار آسیب خواهد شد.
- نیاز آبی:
آبیاری صحیح و مطابق نیاز گیاهی یکی از مهمترین نکاتی است که باید در نگهداری از گیاهان بخصوص گیاهان زینتی گلدانی رعایت کنید. در صورت عدم رعایت نظم در آبیاری آسیب به گیاه حتمی است. در خصوص گل فیتونیا باید به این نکته در آبیاری توجه کنید که خشک شدن بیش از حد بستر کشت آن سبب پژمردگی خواهد شد اما با آبیاری مجددا به حالت اولیه بازخواهد گشت. شرایط ایده‌آل این است که همواره بستر کشت این گیاه رطوبت نسبی داشته باشد و رو به خشکی نگذراد.
- نیاز دمایی و رطوبت:
شرایط دمایی و رطوبت موجود در محل نگهداری، بسته به نوع گیاه شرایطی کلیدی برای یک گیاه محسوب می‌شود. قرار گرفتن در دمای بالاتر و یا پایین‌تر از تحمل گیاه سبب آسیب به بافت‌های مختلف آن خواهد شد و آن را در معرض نابودی قرار می‌دهد. گل فیتونیا برای رشد به دمای ایده‌آل 20 تا 25 درجه سلسیوس نیاز دارد و رطوبت مورد نیاز آن مشابه نواحی گرمسیری، رطوبت بالای 70 درصد می‌باشد. قرار گرفتن این گیاه در رطوبت‌های کمتر سبب خشک شدن و از دست رفتن شادابی آن خواهد شد. استفاده از دستگاه‌های رطوبت‌ساز در شرایط محیطی خشک می‌تواند به بقای این گیاه کمک کند.
- نیاز تغذیه‌ای:
تغذیه گیاهی نقش بسیار پررنگی در افزایش میزان رشد و شادابی گیاهان دارد و این موضوع در خصوص گیاهان آپارتمانی و گلدانی که برای بدست آوردن مواد مغذی مورد نیاز خود محدود به خاک بستر هستند بیشتر اهمیت دارد. در خصوص گیاه فیتونیا، تنها در فصل رشد از کودهای با غنای مناسب استفاده کنید و کوددهی را در فاصله‌های بیشتر از معمول، چند هفته یکبار انجام دهید.
کاشت گل فیتونیا
اگر می‌خواهید که گل فیتونیای سرحال و شاداب داشته باشید باید بستر کشت مناسب این گیاه را تهیه کرده و آن را در گلدان و محلی مناسب برای رشد قرار دهید. در این بخش ما به معرفی بستر کشت ایده‌آل برای رشد گل فیتونیا خواهیم پرداخت و ویژگی‌های آن را نیز شرح می‌دهیم:
گل فیتونیا برای رشد نیاز دارد تا بستر کشتی غنی و سبک در اختیار داشته باشد. برای اینکه بتوانید بستر کشتی مطابق با ویژگی‌های یاد شده در اختیار داشته باشید می‌توانید از خاک بستر کشت آماده استفاده کنید و یا اینکه اقدام به تهیه آن به صورت دستی کنید. برای اینکار لازم است تا حتما در ترکیب خاک خود از پیت ماس استفاده کنید زیرا این گیاه خاک با pH اسیدی را دوست دارد. اضافه کردن پرلیت به سبک تر شدن خاک کمک زیادی می‌کند و همچنین برای بهبود زه‌کشی گلدان حتما از پوکه معدنی در ته گلدان استفاده کنید.
از آنجایی که حفظ رطوبت خاک در این گیاه اهمیت زیادی دارد می‌توانید از کوکوپیت برای افزایش ماندگاری رطوبت استفاده کنید. اگر خاک بستر کشت با ویژگی‌های یاد شده تهیه کنید گیاه فیتونیای شما به مشکلی برای رشد بر نخواهد خورد و تنها باید تغذیه گیاهی و آبیاری آن به صورت منظمی رعایت شود و در شرایط محیطی مناسبی از نظر نور و دما و رطوبت قرار بگیرد.
تکثیر گل فیتونیا
تکثیر گیاهان با روش‌های مختلفی قابل انجام است و معروف‌ترین و آسان‌ترین راه برای تکثیر گیاهان استفاده از روش‌های غیر جنسی می‌باشد. در این روش‌ها از بخش‌های مختلف گیاهی از برگ گرفته تا ریشه و ساقه برای تکثیر یک گیاه استفاده می‌شود. تکثیر جنسی گیاهان که متکی بر رشد بذرهای آن است با دشواری‌های زیادی مواجه است و زمان‌بر بودن رشد آن و همچنین در بعضی مواقع قیمت بالای بذر یک گیاه زینتی تکثیر آن را مقرون به صرفه نمی‌کند.
در این بخش به معرفی روش تکثیر گل فیتونیا با استفاده از قلمه نوک شاخه به عنوان روش تکثیر غیر جنسی خواهیم پرداخت، با انجام قدم به قدم مراحل زیر می‌توانید به راحتی گل فیتونیای خود را تکثیر کنید:
- در انتهای فصل بهار در حین تعویض گلدان این گیاه می‌توانید با استفاده از یک چاقو و یا قیچی باغبانی تیز و ضدعفونی شده اقدام به تهیه قلمه نوک شاخه کنید. قلمه را به صورت زاویه‌دار تهیه کرده و حتما روی آن حداقل 2 گره برای رشد بخش‌های مختلف وجود داشته باشد.
- قلمه تهیه شده را به هورمون‌های ریشه‌زایی مثل هورمون گیاهی اکسین آغشته کرده و در بستر کشت حاوی درصد بالایی پیت ماس بکارید. هورمون‌های ریشه‌زایی در شرایط نامتعادل از نظر رطوبت و دما به ریشه زایی سریعتر و بهتر قلمه‌ها کمک می‌کند.
- پس از کاشت قلمه در بستر کشت به مدت 2 تا 3 هفته آن را به نحوی آبیاری کنید که تنها رطوبت خاک تامین شود و شرایط غرقابی ایجاد نشود. فرایند ریشه‌دار شدن گیاه را زیرنظر گرفته و پس از ریشه دار شدن کامل آن را به گلدان جدید منتقل کنید.
بهترین زمان تعویض گلدان فیتونیا
از آن جایی که مواد مغذی موجود در بستر کشت محدود می‌باشد و این شرایط در گلدان تشدید می‌شود نیاز است تا خاک گلدان پس از طی زمان مشخصی تعویض شود و بستر کشت غنی و تازه در اختیار گیاه قرار داده شود. مدت زمان لازم برای تعویض گلدان براساس نیاز غذایی گیاه و ویژگی‌های رشدی آن متفاوت می‌باشد.
بهترین زمان برای تعویض خاک و گلدان گیاه فیتونیا فصل بهار و یا اوایل فصل تابستان است و بهترین بستر کشت نیز همانطور که گفته شد، بستر کشتی است که حاوی پیت ماس بوده و زه‌کشی بالایی داشته باشد.
آفات و بیماری‌های گل فیتونیا
گل فیتونیا نیز مثل هر گیاه دیگری می‌تواند تحت تاثیر آفات و بیماری‌های متعددی قرار بگیرد. بسیاری از آفات مثل شته‌ها، شپشک‌ها، کنه‌ها و.. می‌توانند سلامت و شادابی این گیاه را تحت تاثیر قرار دهند. در صورت مواجه با آفات یاد شده برای مهار آن‌ها با متخصصین گیاهپزشکی مشورت کنید و تا جای ممکن از سموم ارگانیک مثل روغن پالیزین و یا روغن چریش استفاده کنید و سموم حشره‌کش شیمیایی در اولویت آخر باشد.
بیماری‌های قارچی و باکتریایی شایع‌ترین بیماری‌های گیاهان زینتی در فضای بسته هستند که می‌توانند به صورت لکه برگی‌ها و یا پوسیدگی‌های ریشه و طوقه گیاه بروز کنند. شرایط تغذیه‌ای نامناسب و بخصوص وضعیت آبیاری نادرست می‌توانند سبب تضعیف گیاه شده که در نتیجه آن آسیب عوامل بیماری‌زای یاد شده ایجاد خواهد شد.
مشکلات رایج گل فیتونیا
- زردی برگ‌ها:
در برخی موارد ممکن است زردی برگ‌ها رخ دهد، در صورتی که مشخص شود این زردی در اثر کمبود عناصر غذایی نیست باید علت را در آبیاری زیاد و نادرست جستجو کرد.
- ریزش برگ‌ها:
عمده دلیل اینکه گل فیتونیای شما دچار ریزش برگ می‌شود به شرایط نامناسب دمایی بازمی‌گردد، دماهای بسیار پایین سبب آسیب به برگ‌ها شده و در نتیجه دچار ریزش خواهند شد.
- چروکیده شدن و بدشکلی برگ‌ها:
در صورت مشاهده شدن چروکیدگی برگ‌ها بخصوص زمانی که در شرایط محیطی خشک از این گیاه نگهداری می‌کنید باید نسبت به تامین رطوبت این گیاه اقدام کنید تا چروکیده شدن در برگ‌های جدید ایجاد نشود. استفاده از جزیره‌ها در نزدیکی گلدان و یا بکاربردن دستگاه‌های رطوبت‌ساز می‌تواند به تامین شدن رطوبت مورد نیاز این گیاه کمک زیادی کند.
جمع‌بندی
در این مقاله به معرفی گیاه زینتی فیتونیا به عنوان یک گیاه زینتی زیبا و دوست‌داشتنی پرداخته شد و نیازهای مهم آن که در نگهداری از آن نقش پررنگی دارند نیز بررسی شدند تا با استفاده از این مطالب بتوانید شناخت بهتر و بیشتری نسبت به گل فیتونیای خود داشته باشید و به بهترین شکل از آن نگهداری کنید.
