تفاوت کود ماکرو و میکرو، مزایا و کاربرد هرکدام

کودها و نهاده های کشاورزی در کشاورزی نوین امروز نقش اساسی برای تولید محصولی ایده آل و حتی سالم ایفا می کنند. تمامی گیاهانی که به صورت تجاری و به منظور بهره برداری اقتصادی پرورش داده می شوند باید توسط کودهای کشاورزی تغذیه شوند، این کودها به نحوی توسعه یافته اند که به بهترین شکل و سریع ترین زمان ممکن بتوانند نیاز تغذیه ای آن گیاه را برطرف کنند. در گذشته استفاده از این نهاده ها یا مرسوم نبوده و یا به شکل امروزی گسترش نداشته است و تنها محدود به چند کود می شده است اما با پیشرفت علم کشاورزی در کنار سایر علوم و آشکار شدن جنبه های مختلف در تغذیه گیاهی استفاده از کودها به شکل هدفمند یک الزام بدل شده است.

در این مطلب به بررسی کودهای ماکرو و میکرو و مزایای هرکدام می پردازیم تا با این گروه از کودهای کشاورزی بیشتر آشنا شوید.

منظور از کود ماکرو چیست؟

یکی از مهمترین کودهای کشاورزی که به صورت شیمیایی یا ارگانیک تهیه و تولید می شوند کودهای ماکرو هستند. این کودها تامین کننده سه عنصر پرمصرف نیتروژن، فسفر و پتاسیم برای گیاه می باشند و نام دیگر این گروه از کود ها به صورت کود NPK شناخته می شود. گیاهان به صورت کلی از این سه عنصر تشکیل شده اند و فقدان هرکدام می تواند موجب بروز اختلالات یا عارضه های مختلفی در گیاه شود که همه آن ها بقای گیاه را هدف قرار می دهند. با تامین شدن به موقع و به اندازه این سه عنصر می توان سلامت گیاه را تضمین نمود.

حال که با این کودها و ماهیت آن ها آشنا شدیم بد نیست تا با انواع مختلف این کودها آشنا شوید:

• کود 20 20 20 :

یکی از شناخته شده ترین کودهای ماکرو که به صورت NPK فرموله شده است کود 20 20 20 یا سه بیست می باشد. این کود کاربرد های بسیار گسترده ای در کشاورزی دارد و برای انواع کشت های گلخانه ای، باغی و یا زراعی و گیاهان زینتی بسیار مناسب می باشد. از این کود در کشت های هیدروپونیک نیز استفاده می شود. بهترین زمان استفاده از این کود ابتدای رشد خصوصا در گیاهچه ها می باشد زیرا این کود سه عنصر مهم یاد شده را به صورت متعادل و در مقادیر مناسب برای گیاه تامین می کند.

• کود 36 12 12:

عنصر پتاسیم یکی از مهمترین عناصر در تولید محصول با کیفیت در کشاورزی شناخته می شود. این عنصر در کنار بهبود رنگ و طعم میوه ها و بهبود کیفیت دانه ها در غلات به افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنش های محیطی مثل شوری یا ورس ساقه (خصوصا در غلات) و همچنین افزایش مقاومت در برابر آفات و بیماری ها کمک شایانی می کند. کود 36 12 12 به منظور رفع نیاز به این عنصر توسعه یافته است که می توان از آن در طول فصل مطابق با نیاز گیاهی در محصولات مختلف استفاده کرد.

• کود 10 52 10:

عنصر فسفر نقش بسیار موثر و گسترده ای در تولید محصول با کیفیت ایفا می کند. این عنصر با تحریک و گسترش ریشه موجب جذب هرچه بیشتر عناصر خواهد شد و سلامت ریشه را نیز تضمین می کند. در کنار این نقش مهم، گلدهی در گیاهان نیز در اثر عنصر فسفر می باشد و این عنصر در تولید گل های سالم و در تعداد مناسب نقش مهمی دارد. کود 10 52 10 با هدف رفع نیاز به این عنصر توسعه پیدا کرده است و بهترین زمان برای استفاده از این کود زمانی است که گیاه خصوصا درختان میوه در اوایل فصل رشد قرار دارند و نیاز به گسترش مجدد ریشه دارند تا مواد مغذی بیشتری برای ایجاد گل و میوه تامین کنند.

ما در این بخش با سه کود که بیشتر شناخته شده هستند و بیشترین کاربرد در کشاورزی دارند آشنا شدیم، ممکن است کودهای ماکرو با ترکیبات مختلفی همراه با گوگرد یا سیلیسیم تولید و عرضه شوند که براساس نوع محصول و نیاز به آن ها می توانند مورد استفاده قرار بگیرند. گروهی از کودهای ماکرو نیز به صورت کودهای نیترات یا کودهای سولفات فرموله شده اند که آن ها نیز کاربرد های خاص خود را دارند و به عنوان تامین کننده عنصر به صورت فرم قابل جذب می باشند.

منظور از کود میکرو چیست؟

در مقابل کودهای ماکرو که به آن ها کودهای پرمصرف نیز اطلاق می شد، کودهای میکرو یا کم مصرف یا ریزمغذی قرار دارند. این گروه از عناصر در مقادیر کم برای گیاه مورد نیاز می باشند و بر خلاف اینکه نیاز گیاه به آن ها در مقادیر کم است اما نقش های بسیار پررنگی در فرایندهای مختلف گیاهی ایفا می کنند. عناصر مهمی که تحت عنوان عناصر یا کودهای میکرو شناخته می شوند شامل کلسیم، روی، بور، منگنز، آهن، مس، منیزیم، گوگرد، کلر، مولیبدن و.. می باشد.

از نمونه های نقش این عناصر می توان به مواردی از قبیل؛ ترک خوردگی میوه ها در اثر کمبود کلسیم، افت کیفیت دانه های روغنی در اثر کمبود منیزیم و گوگرد، کاهش سبزینگی در گیاه در اثر کمبود آهن، افت نرخ جوانه زنی بذر ها در اثر کمبود روی، عدم تلقیح در گل ها در اثر کمبود عنصر بور. این ها نمونه هایی از نقش و تاثیر عناصر ریز مغذی در فرایندهای فیزیولوژیک گیاهان هستند. در صورتی که از کودهای ریز مغذی به صورت موثر و کارآمد مطابق با نیاز گیاه در مرحله حساس استفاده شود به گیاه این امکان را می دهد تا بتواند شرایط محیطی را به خوبی مدیریت کرده و بهترین محصول را تولید کند. این موضوع در گیاهان یک ساله بسیار با اهمیت هستند و همچنین درختان میوه ای که محصول آن ها از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار می باشند، در این گیاهان نرخ تبدیل گل ها به میوه بسیار اهمیت دارد.

زمان مصرف کودهای ریزمغذی بسیار متفاوت از یکدیگر می باشند بدین صورت که برخی از این کودها مثل کودهای حاوی روی برای بذرمال بکار گرفته می شوند و گروهی نیز برای افزایش نرخ باروری گل ها در فصول زمستان (انتهای آن) در درختان میوه کارایی دارند. برخی از این عناصر مثل آهن و گوگرد در مقایسه با سایر عناصر ریزمغذی بیشتر مورد نیاز می باشند، یکی از شناخته شده ترین علائم و عارضه هایی که در اثر کمبود عناصر ریزمغذی رخ می دهد عارضه پوسیدگی گلگاه در گوجه فرنگی است که در شرایط کمبود عنصر کلسیم رخ می دهد. برای جلوگیری از بروز این عارضه نیاز است تا طی چند مرحله کودهای با نرخ جذب بالا مثل نیترات کلسیم و یا سایر کودهای کلسیمی به صورت محلول پاشی یا آبیاری مورد استفاده قرار بگیرد.

مزایای استفاده از کودهای ماکرو و میکرو

در بخش های پیشین به معرفی کودهای ماکرو میکرو و موارد مصرف هرکدام پرداخته شد و حال ممکن است این سوال بوجود بیاید که استفاده از این کودها چه مزایایی برای کشاورزی خواهد داشت؟ یکی از مهمترین مسائلی که جامعه با آن رو به روست تامین غذا می باشد، برای عبور از این مشکل باید به میزان کافی محصولات کشاورزی در دسترس باشد. از آن جایی که کشور ما با مشکلات بسیاری از قبیل خاک و آب شور و شرایط آب و هوایی نامساعد در بسیاری از مناطق رو به رو است لذا لازم است تا برای حفظ بهتر و بیشتر منابع در دسترس میزان بهره برداری را افزایش داد. با استفاده از کشاورزی دقیق و علمی و براساس شناخت گیاه و نیاز های آن می توان به صورت هدفمند به تغذیه گیاهی پرداخت و به جای افزایش اراضی تحت کشت محصول بیشتری از مساحت تحت کشت فعلی بدست آورد.

در کنار نگاه کلی و اجتماعی به استفاده از این کودها، استفاده درست و مناسب از کودهای ماکرو و میکرو (چه به صورت ارگانیک و شیمیایی) می تواند موجب کاهش استفاده از سموم شیمیایی رایج شود. هرگاه گیاه با کمبود عناصر مهم و یا موثر در بافت خود رو به رو شود این فرصت برای عوامل خسارت زا ایجاد خواهد شد که بتوانند به گیاه خسارت وارد کنند. استفاده از کودها به منظور تقویت گیاه در نهایت به کاهش آسیب آفات و بیماری ها ختم خواهد شد. هرچه استفاده از این سموم کمتر باشد محصول سالم تری تولید خواهد شد و اثرات مستقیم و غیر مستقیم مخرب سموم نیز کاهش خواهد داشت.

در پایان اگر بخواهیم جمع بندی کلی از مزایای استفاده از کودهای ماکرو و میکرو داشته باشیم می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• افزایش کمی و کیفی محصول نهایی.
• افزایش امنیت غذایی در جامعه.
• کاهش استفاده از سموم شیمیایی.
• حفظ محیط زیست از آثار مخرب سموم شیمیایی.
• افزایش میزان راندمان برداشت محصول از یک مساحت تحت کشت مشخص.
• حفظ منابع خاک و آب.

جمع‌بندی

کودهای ماکرو و میکرو نقش اساسی را در تغذیه گیاهی ایفا می کنند و در کشاورزی امروز برداشت محصول اقتصادی و با کیفیت مطلوب در گرو استفاده از این ترکیبات می باشد. در این مطلب به نقش کودهای ماکرو و میکرو در کشاورزی و مزایای آن پرداخته شد تا با این کودها بیشتر آشنا شوید و بتوانید از آن ها به شکلی هدفمند استفاده کنید.