آشنایی با پرلیت و کاربردهای آن
آشنایی با پرلیت و کاربردهای آن
گیاهان برای رشد در بستر کشت نیاز به ترکیبات مختلفی دارند که لازمه رشد آن‌ها می‌باشند و عناصر مورد نیاز رشد و نمو آن‌ها را تامین می‌کنند و بستر مناسبی برای نگهداری آن‌ها باشند مثل پیت ماس، کوکوپیت، پرلیت و..
در این مقاله سعی بر معرفی پرلیت و کاربردهای آن داریم:
پرلیت یک نوع سنگ آتشفشانی می‌باشد که در طبیعت به صورت طبیعی ایجاد می‌شود. زمانی که ابسیدین (یک نوع سنگ آتشفشانی) به سرعت سرد بشود پرلیت را بوجود می‌آورد. پرلیت یک سنگ سبک و با تخلخل بالاست که به صورت دانه‌های سفید یا خاکستری در اندازه کوچک ظاهر می‌شود. پرلیت در صورت حرارت دیدن می‌تواند به اندازه قابل توجهی منبسط شود. این ماده به صورت گسترده در کشاورزی، ساخت و ساز و کاربردهای صنعتی بکار می‌رود.
پرلیت در اندازه‌های مختلفی در بازار قابل تهیه می‌باشد:
- پرلیت فوق درشت، هر دانه در اندازه تقریبی 2.5 سانتی‌متر
- درشت، اندازه تقریبی هر دانه 1.2 سانتی‌متر
- متوسط، اندازه تقریبی هر دانه 0.5 سانتی‌متر
- ریز، اندازه تقریبی هر دانه 0.3 سانتی‌متر
تقسیم‌بندی کاربرد پرلیت براساس اندازه
پرلیت درشت و فوق درشت: برای اصلاح بسترهای کشت گلخانه‌ای یا باغات و یا خاک‌های رسی که ظرفیت نگهداری آب بالایی دارند بکار می‌رود
پرلیت متوسط: در خاک‌های گیاهان آپارتمانی برای بهبود وضعیت زهکشی گلدان‌ها بکار می‌رود
پرلیت ریز: این اندازه از پرلیت برای تکثیر گیاهان به روش قلمه‌زنی و کاشت بذورکاربرد دارد. قلمه‌هایی که در بستر پرلیت ریز ریشه دار می‌شوند بهترین وضعیت را خواهند داشت.
در باغبانی پرلیت به عنوان یک اصلاح کننده یا ماده افزودنی به خاک اضافه می‌شود. پرلیت در خاک تهویه آن را بهبود می‌‌بخشد و موجب تسهیل تبادلات گازی ریشه می‌شود. بخش قابل توجهی از تبادلات گازی یک گیاه از محل ریشه انجام می‌شود و این ماده با توجه به ساختاری که دارد اکسیژن مناسبی را در اطراف ریشه تامین می‌کند. و با توجه به ساختار متخلخلی که دارد، رطوبت خاک اطراف ریشه حفظ می‌کند و از تبخیر آب، با توجه به توانایی بالایی که در نگهداری آب دارد جلوگیری می‌کند. پرلیت می‌تواند زهکشی خاک را تا حد زیادی بهبود دهد تا از تجمع آب اطراف ریشه جلوگیری شود و از مشکلات ریشه مانند پوسیدگی‌ها که ممکن است در اثر رطوبت بالا ایجاد شود ممانعت می‌کند. رشد ریشه گیاه در خاک‌هایی که در ترکیب خود پرلیت دارند بهتر و بیشتر می‌باشد زیرا پرلیت سبب افزایش حرکت ریشه گیاه در داخل خاک می‌گردد. در مقایسه، خاک‌هایی که در ترکیب خود فاقد پرلیت هستند تهویه و تبادلات گازی مناسبی ندارند و از حفظ آب در خاک عاجز هستند، تهویه و زهکشی مناسبی نیز نخواهند داشت و این موضوع سبب خفگی و پوسیدگی ریشه خواهد شد.
رشد گیاهان وابستگی زیادی به میزان اسیدی یا قلیایی بودن خاک دارد. اضافه کردن ترکیبات مختلف به خاک می‌تواند ph آن را تغییر دهد و برای رشد گیاه نامناسب کند. پرلیت تاثیرات شیمیایی خاصی در محیط خاک ایجاد نمی‌کند و در بسیاری از محیط‌ها حل نمی‌شود بنابراین در ph خاک تاثیری نمی‌گذارد.
یکی از کاربردهای مهم و وسیع پرلیت، تهیه قلمه برای تکثیر گیاهان مختلف است. تکثیر گیاه به روش قلمه، یک روش غیرجنسی تکثیر گیاهان است که طی آن از بخش‌های مختلف یک گیاه که قابلیت رشد دارند استفاده می‌شود تا گیاه جدیدی تولید شود. پرلیت به عنوان یک ماده‌ای که تخلخل زیادی دارد و تهویه مناسبی را ایجاد می‌کند، می‌تواند هوای مناسبی را در اطراف ریشه‌های قلمه تامین کند. همچنین به دلیل تمام معدنی بودن این سنگ و فاقد هرگونه ماده‌ی آلی بودن آن، عاری از هرگونه آلودگی است. بنابراین نمی‌تواند به فرایند ریشه‌دهی قلمه آسیب بزند.
با توجه به اینکه پرلیت یک ماده سبک و پایدار است می‌تواند به حفظ تعادل قلمه‌ها در بستر کشت کمک کند. برای استفاده از پرلیت در تهیه قلمه باید خاک مورد کشت قلمه را با مواد دیگر مثل خاک سبک، ماسه و کربنات کلسیم و.. ترکیب کرد.
از دیگر ویژگی‌های پرلیت می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- توانایی بازتاب نور خورشید به واسطه رنگ سفیدی که دارد. این امر سبب جلوگیری از تغییرات ناگهانی دما می‌شود
- این ماده از نظر بهداشتی تا حد زیادی عاری از عوامل بیمارگر و.. می‌باشد
- به دلیل توانایی پرلیت در نگهداری آب، امکان رشد گیاهان را در مناظق کم آب را فراهم می‌کند
- این ترکیب در کشت هیدروپونیک نیز کاربرد گسترده‌ای دارد.
کاربرد پرلیت در جوانه‌زنی بذور
پرلیت می‌تواند سرعت جوانه‌زنی بذور را افزایش دهد و رشد گیاهچه را نیز بهبود بخشد. کاشت بذور در بستر حاوی نسبت مناسبی از پیت ماس و پرلیت که به صورت مناسبی آبیاری شده باشد توصیه می‌شود.
روش تهیه قلمه در خاک پرلیت
مقداری پرلیت را مرطوب کرده و در یک پلاستیک زیپ دار به طوری که یک سوم کیسه پر شده باشد بریزید. حال قلمه‌ای که از گیاه موردنظر جهت تکثیر تهیه کرده‌اید را تا محل گره در پرلیت فرو ببرید و کیسه را ببندید.
کیسه پلاستیکی حاوی قلمه در محلی که نور کافی داشته باشد قرار دهید و پس از گذشت مدت زمانی در حدود 2 الی 3 هفته وضعیت ریشه دار شدن قلمه‌ها را بررسی کنید. در صورت ریشه دار شدن به میزان تقریبی 2 سانتی‌متر، قلمه را از کیسه پلاستیکی خارج کنید و در یک خاک با زهکشی مناسب بکارید تا رشد کند و گیاه مورد نظر شما را حاصل کند.
توجه داشته باشید که استفاده از پرلیت در خاک گلدان باید به میزان مناسب و استاندارد باشد. استفاده بیش از حد از پرلیت در خاک گلدان، به جهت اینکه این سنگ فاقد از هرگونه مواد غذایی است، سبب ضعف در رشد گیاه می‌شود. به طور کلی، استفاده از پرلیت در خاک گلدان برای اکثر گیاهان به صورت ترکیبی، و با میزان 10 تا 20 درصد با خاک توصیه می‌شود. در بعضی موارد برای گیاهان خاص براساس هدف از کاربرد خاک، می‌توان به میزان بیشتری از پرلیت تا 35 درصد با خاک استفاده کرد.
پرلیت به عنوان یکی از بهترین و مهمترین اجزای یک بستر کشت باید مورد توجه علاقمندان به پرورش گل و گیاه زینتی یا گلخانه‌دارانی که انواع گیاهان را تکثیر می‌کنند باشد چرا که می‌تواند با هزینه مناسب و مقرون به‌صرفه، بهبود قابل توجهی در شرایط گیاهان مختلف ایجاد کند و حتی از بروز مشکلات عدیده‌ای جلوگیری کند. در این مقاله سعی شد تا اطلاعات لازم برای استفاده از این سنگ معدنی را به علاقمندان ارائه شود.
