معرفی و آموزش نحوه کاشت و نگهداری گل هویا
استفاده از گیاهان زینتی برای افزایش زیبایی و چشم‌نوازی محیط زندگی امروز نمود ویژه‌ای یافته است. شما ممکن است هر روزه این گیاهان را در مکان‌های مختلفی از قبیل پارک‌ها، حاشیه مسیرهای تردد و.. دیده باشید و از زیبایی آن‌ها لذت ببرید. تصور کنید که این گیاهان از زندگی روزمره انسان‌ها حذف شود، این موضوع می‌تواند تاثیر بسیار منفی روی روحیه و شادابی جامعه بگذارد. این گیاهان زینتی تنوع بالایی دارند و از درختچه‌های زینتی تا انواع درخت‌ها و.. در محیط های مختلفی قابلیت نگهداری دارند. در این مطلب سعی می‌شود تا یکی از گیاهان زینتی معرفی شود و روش‌های کاشت و نگهداری آن نیز بیان شود.
معرفی گل هویا
گل هویا یکی از گیاهان زینتی بومی نواحی گرمسیری آسیاست که کشورهای تایلند، فیلیپین، ویتنام، هند، مالزی و.. را شامل می‌شود. بیش از 500 گونه گیاهی برای این جنس شناسایی و معرفی شده است که از این نظر تنوع بسیار بالایی دارد. برخی از گونه های این گیاه در استرالیا نیز شناسایی شده است.
گیاه زینتی هویا به صورت علمی Hoya sp شناخته می‌شود و گونه‌های متعددی را شامل می‌شود که براساس صفات ریخت شناسی و مولکولی (ماده ژنتیک) از هم تفکیک شده اند. جنس گیاهی هویا متعلق به خانواده Apocynaceae یا خرزهره‌ایان می‌باشد. در زبان انگلیسی این گیاه با نام‌های Waxplant و یا Waxflower نیز شناخته می‌شود. ریشه نام هویا که اسم علمی آن است توسط گیاه شناسی به نام روبرت براون به افتخار دوست خود توماس هوی (Thomas Hoy) که او نیز یک گیاهشناس بوده است انتخاب شده است.
گل هویا یک گیاه همیشه سبز و چند ساله است که به صورت رونده رشد می‌کند و به ندرت رشد بوته‌ای آن دیده شده است. این گیاه عموما به صورت رو رست یا اپی‌فیت روی درختان و یا ساختارهای مشابه رشد می‌کند و بعضی نیز به صورت زمینی رشد می‌کنند. این گیاه به صورت بالارونده روی بخش‌های یاد شده به کمک ریشه‌های نابجای خود رشد می‌کند.
بعضی از گونه‌های این گیاه توانایی رشد تا ارتفاعی در حدود 1 تا 18 متر را در شرایط مساعد محیطی دارند که این کاملا مساعد برای رشد بر روی درختان است. برگ‌های هویا به صورت ساده و پهن است. معمولا برگ های گیاه هویا به صورت ساکولنتی است. برگ ها در این گیاه ممکن است از نظر شکل ظاهری از خود تنوع نشان دهند و برخی ممکن است صاف و یکدست، کرک دار و یا با ظاهری نمدی باشد.
گل‌های هویا روی سیخک‌های روی بخش رونده تشکیل می‌شود. بعد از هربار گلدهی طول این سیخک افزایش پیدا می‌کند. البته در بسیاری از گونه ها این سیخک دائمی است و به ندرت ریزش می‌کنند. گل‌هایی که این گیاه زینتی تشکیل می‌دهد به شکل ستاره است و از گلبرگ‌هایی ضخیم، مومی و مثلثی شکل تشکیل شده که تعداد این گلبرگ‌ها می‌تواند تا 5 عدد باشد. در بالای این گلبرگ‌ها نیز مجدد شاهد ساختاری ستاره‌ای شکل هستیم که به آن کرونا (Corona) گفته می‌شود. رنگ بندی گل‌های این گیاه متنوع است و بسیاری از گونه‌های این گیاه زینتی گل‌ها با رنگ‌های سفید تا صورتی ایجاد می‌کنند. برخی از گونه‌ها نیز رنگ‌هایی از زرد تا نارنجی تولید می‌کنند.
گرده افشانی در این گیاه ممکن است توسط شب پره ها، مورچه‌ها و مگس ها انجام شود اگرچه گرده افشانی در این گیاه به صورت کامل مشاهده نشده اما گیاهانی که در فضای باز نگهداری می‌شوند گاهی تولید بذر می‌کنند.
نیازهای گل هویا
هر گیاه زینتی برای رشد ایده‌آل و گلدهی نیاز دارد تا به نیازهای آن پاسخ داده شود. این نیازها می‌تواند نیازهای محیطی مثل نور و دمای مورد نیاز و یا آبیاری باشد و یا تغذیه گیاه را شامل شود. در این بخش به معرفی این نیازها و چگونگی رفع آن به شکلی اصولی خواهیم پرداخت:
- نیاز نوری:
نور برای گیاهان یک عنصر حیاتی برای رشد است. همه ما با واکنش فتوسنتز تا حدودی آشنا هستیم و می‌دانیم بقای گیاه در گرو تامین نور است. نور مانند شمشیری دو لبه برای گیاهان است، قرار دادن گیاه در شرایطی فراتر از تحمل و نیاز نوری سبب نابودی آن خواهد شد. گیاه هویا برای رشد به نور به صورت غیر مستقیم نیاز دارد و باید آن را در محل‌هایی که به صورت نیمه‌سایه هستند کاشته شود.
- نیاز دمایی و رطوبت:
از آنجایی که دما و رطوبت از مهمترین فاکتورهای لازم برای رشد است درصورتی که از این گیاه نگهداری می‌کنید باید دما و رطوبت لازم را فراهم کنید. از آنجایی که گیاه هویا بومی نواحی مرطوب و با دمای بالاست، تامین رطوبت بالاتر از 60 درصد و دمای بین 20 تا 30 درجه سلسیوس الزامی است.
- نیاز آبی:
تامین شدن آب مورد نیاز برای انجام تمامی واکنش‌های زیستی گیاه یک موضوع حیاتی است. گیاهی که آب لازم را دریافت نکند نسبت به آفات و بیماری‌ها نیز حساسیت نشان خواهد داد و مقاومت بالایی نخواهد داشت. برای انجام فرایند آبیاری گل هویا باید به چند نکته توجه کنید، آبیاری باید به صورت منظم انجام شود و باید زمانی اقدام به آبیاری کنید که خاک گلدان به خوبی خشک شده باشد. در صورت کاشت این گیاه در باغچه باید محلی را برای کاشت انتخاب کنید که آب بتواند به خوبی از خاک خارج شود و حالت ماندابی اطراف ریشه ایجاد نشود.
آبیاری نباید به صورت غرقابی باشد و باید تنها رطوبت و آب مورد نیاز گیاه در ناحیه ریشه برطرف شود. آبیاری غرقابی سبب بروز مشکلاتی مثل پوسیدگی ریشه خواهد شد.
- نیاز تغذیه‌ای:
یکی از کلیدی ترین جنبه‌ها برای داشتن گیاه سرحال و شاداب رسیدگی به نیاز تغذیه‌ای آن است. در صورتی که شما نیازهای محیطی از قبیل دما، رطوبت، نور و.. را تامین کردید باز هم ممکن است با مشکلاتی مثل کاهش رشد، عدم گلدهی، ضعف عمومی در گیاه مواجه باشید در این صورت باید مواد مغذی مورد نیاز گیاه که شامل عناصر پرمصرف یا ماکرو و عناصر ریزمغذی یا میکرو می‌شود را تامین کنید.
براساس توصیه‌های موجود، برای تغذیه مناسب گل هویا باید از کودهایی استفاده کنید که عناصر پرمصرف را به صورت کامل در ترکیب خود داشته باشند. از این کودها می‌توان به کودهای کامل NPK اشاره کرد. این کودها در درصدهای مختلف مثل کودهای سه بیست، کود 10 52 10 و یا کودهای 36 12 12 برای استفاده به صورت مایع یا پودری برای مصرف وجود دارند. کوددهی هویا بهتر است هر ماه یک بار انجام شود.
کاشت گل هویا در گلدان و باغچه
برای کاشت هویا در قدم اول باید خاک مورد نیاز این گیاه را تامین کنید. برای رشد این گیاه پیشنهاد می‌شود که از بستر کشت با ماده آلی بالا و بافت سبک استفاده کنید تا زه‌کشی آن بالا باشد و تهویه ریشه‌ها به خوبی انجام شود. این موضوع در شرایط کاشت در گلدان اهمیت ویژه‌ای پیدا خواهد کرد.
گلدان مناسب برای کاشت و نگهداری این گیاه در منزل اهمیت دارد. از آنجایی که هویا یک گیاه رونده است بهتر است برای نمایان شدن زیبایی آن از گلدان‌های آویزان شونده استفاده کنید و یا شرایطی را فراهم کنید که این گیاه بتواند از ساختارهای ویژه‌ای بالا رفته و رشد کند. پس از تهیه گلدان مناسب خاک با ویژگی‌های یاد شده را فراهم کنید. برای افزایش ماده آلی خاک نیز می‌توانید از پیت ماس و یا ورمی کمپوست استفاده کنید.
برای کاشت هویا در باغچه نیز محلی را انتخاب کنید که جنس خاک و ماده آلی آن در وضعیت ایده آل قرار داشته باشد. از کاشت این گیاه زینتی در خاک های سنگین و رسی خودداری کنید. در باغچه می‌توانید این گیاه را در نزدیکی درختان و یا ساختارهای بلند قرار دهید تا بتواند به صورت رونده روی آن‌ها رشد داشته باشد.
اسیدیته خاک نیز می‌تواند بر رشد مناسب این گیاه بین بازه خنثی تا اسیدی قرار دارد و برای رشد این گیاه مناسب تلقی می‌شود. بنابراین در خاک های آهکی نمی‌توان شاهد رشد مناسب این گیاه بود و باید از اصلاح کننده های اسیدیته خاک استفاده کنید.
تعویض خاک و گلدان گل هویا یکی از نکاتی است که باید به آن توجه کنید. گل هویا شرایطی که ریشه در گلدان درهم تنیده شده باشد را می‌پسندد و در این شرایط گل‌های بیشتری نسبت به شرایط قرارگیری در گلدان بزرگ تولید می‌کند بنابراین نیازی به تعویض زود به زود گلدان این گیاه نخواهد بود.
تکثیر گل هویا
یکی از راه های حفظ و نگهداری هر گیاهی تکثیر آن است. شما با این کار می‌توانید در صورت ابتلای آن به آفات و یا بیماری های خطرناک بقای گیاه خود را تضمین کنید. تکثیر گیاهان اصولا به دو روش جنسی و غیر جنسی انجام می‌شود. تکثیر جنسی از طریق بذرها و تکثیر غیرجنسی از طریق اندام های گیاه مثل برگ، ریشه، ساقه و.. انجام می‌شود. اصولا تکثیر از طریق بذر دشوار تر و احتمال رشد آن نیز پایین تر است. بنابراین بهترین راه برای تکثیر گیاهان راه های غیر جنسی است.
در خصوص گل هویا شما می‌توانید از طریق تهیه قلمه ساقه و ریشه دار کردن آن اقدام به تکثیر این گیاه کنید. برای این کار یک چاقو یا قیچی باغبانی تیز و ضدعفونی شده تهیه کنید و بخشی از ساقه گیاه که عاری از آفت و بیماری است را انتخاب کنید. اندازه‌ای از ساقه به طول حدودا 10 سانتی‌متر را انتخاب کنید و دقت داشته باشید که باید دو بند بر روی ساقه برای ریشه دار شدن آن باید وجود داشته باشد. دو برگ انتهایی روی ساقه باقی بگذارید و برش را ایجاد کنید.
در محل برش باید ابتدا پینه تشکیل شود و سپس می‌توانید برای تسریع فرایند ریشه دار شدن قلمه آن را در هورمون اکسین و یا هورمون های گیاهی ریشه زای دیگر آغشته کرده و به بستر کشت سبک و یا آب منتقل کرده تا ریشه دار شود. پس از ریشه دار شدن آن، آن را به یک بستر کشت و گلدان جدید منتقل کرده و از آن مراقبت کنید تا گیاه جدید و کاملی داشته باشید.
آفات و بیماری های گل هویا
گل هویا نسبت به آفات و بیماری ها کمی حساسیت از خود نشان می‌دهد بنابراین به تغذیه و آبیاری اصولی آن توجه لازم را داشته باشید تا دچار ضعف نشود.
حشرات مکنده مثل شته ها و انواع شپشک ها می‌توانند به این گیاه حمله کرده و از شیره گیاهی آن تغذیه کنند و در نهایت سبب زردی و کاهش رشد این گیاه شوند. برخی قارچ های بیماری زا مثل قارچ بوترایتیس (Botrytis) که عامل لکه برگی روی این گیاه است نیز ممکن است سبب خسارت شود. پوسیدگی های ریشه که یکی از رایج ترین مشکلات گیاهان زینتی است نیز ممکن است در اثر عدم رعایت آبیاری اصولی در این گیاه رخ دهد. در تمامی موارد فوق توصیه می‌شود طبق دستور و مشورت گیاهپزشک اقدام به مبارزه با آفات و بیماری های احتمالی کنید.
جمع‌بندی
در این مطلب به معرفی گل هویا و روش‌های کاشت، نگهداری و تکثیر آن پرداخته شد تا با این گیاه زینتی چشم‌نواز و ارزشمند بیشتر آشنا شوید و بتوانید نیازهای آن را به بهترین شکل برطرف کنید
