آشنایی با بیماری سفیدک دروغی و راه‌های مبارزه با آن
آشنایی با بیماری سفیدک دروغی و راه‌های مبارزه با آن
بیماری سفیدک دروغی یکی از بیماری‌های مهم در گیاهان مختلف است که توسط عوامل شبه‌قارچی گوناگون ایجاد می‌شود. این عوامل شبه‌قارچی در گیاهان مختلف می‌توانند خسارت‌های شدیدی به بار بیاورند. بیماری سفیدک دروغی در مقابل سفیدک پودری می‌باشد که در بعضی موارد ممکن است علائم آن‌ها با هم اشتباه گرفته شود. در این قسمت به مقایسه علائم سفیدک پودری و سفیدک دروغی خواهیم پرداخت:
سفیدک پودری:
یکی از علائم بارزی که این بیماری را از سفیدک دروغی متمایز می‌کند وجود لکه‌های با پوشش سفید رنگ پودری روی لکه‌هاست که این پوشش سفید رنگ به مرور تغییر رنگ داده و به رنگ خاکستری متمایل می‌شود.
سفیدک داخلی:
تشخیص علائم سفیدک داخلی ممکن است کمی گمراه کننده باشد. این علائم ممکن است با نشانه‌های کمبود عناصر غذایی و یا ویروس‌ها اشتباه گرفته شود. برگ‌های جوان بسیار به این بیماری حساس هستند و در صورت آلودگی به رنگ سبز متمایل به زرد در خواهند آمد و سطح برگ ممکن است به سمت پایین خم شود. با پیشرفت بیماری، در پشت سطح برگ پوششی از رشد اندام تکثیری قارچ در محل لکه به رنگ سفید متمایل به خاکستری ایجاد می‌شود.
در این مقاله به معرفی چند مورد از مهمترین بیماری‌های حاصل از فعالیت سفیدک دروغی خواهیم پرداخت:
سفیدک دروغی سیب زمینی:
_ معرفی عامل بیماری سفیدک دروغی سیب زمینی
بیماری سفیدک دروغی بسیاری از گیاهان در خانواده‌های گیاهی مختلف را تحت تاثیر قرار می‌دهد که این گیاهان از گیاهان و محصولات مهم کشاورزی محسوب می‌شوند. یکی از مهلک‌ترین بیماری‌های سفیدک دروغی روی سیب زمینی در ایرلند در سال‌های 1845 تا 1852 روی داد. این بیماری با نام بادزدگی سیب زمینی یا Late blight معروف است. که منجر به از بین رفتن میلیون‌ها نفر در اثر گرسنگی و آواره شدن بسیاری در اثر نبود مواد غذایی شد. در حال حاضر نیز این بیماری در مناطق سیب زمینی کاری در سراسر دنیا هر ساله خسارت وارد می‌کند و منجر به کاهش عملکرد آن خواهد شد.
_ چرخه زندگی سفیدک دروغی سیب زمینی:
سفیدک دروغی سیب زمینی توسط عامل بیماری شبه قارچی به نام Phytophtora infestance ایجاد می‌شود. این بیماری در شرایطی ایجاد می‌شود که رطوبت نسبی در برگ‌ها در مدت زمان زیادی در حدود 5 ساعت یا بیشتر مرطوب باقی بماند. این عامل بیماری برای حرکت و رسیدن به بافت گیاهی مستعد نیاز به آب سطحی و رطوبت دارد. با رسیدن عامل بیماری به بافت گیاهی، هاگ آن جوانه زده و وارد بافت گیاهی می‌شود و آلودگی گیاه آغاز خواهد شد. این عامل بیماری در شرایط دمایی بالاتر از 25 درجه سانتی‌گراد توانایی رشد و بیماری‌زایی نخواهد داشت. زمستان گذرانی این بیمارگر نیز به صورت رشته‌های قارچی داخل بافت آلوده مثل غده و گیاه آلوده در داخل مزرعه است. آلودگی جدید از ریشه یا غده آلوده به مرحله زمستانگذران شروع خواهد شد. ترشحات ریشه گیاه نیز در تحریم جوانه‌زنی اسپور شبه‌‌قارچ اثر دارد.
عامل بیماری در بافت‌های مختلف گیاه رشد کرده و زمانی که به مرحله تولید مثل می‌رسد، بافت گیاهی را پاره کرده و هاگ‌های آن آزاد شده و آلودگی جدیدی را ایجاد خواهد کرد. غده‌هایی که گیاه آلوده تولید خواهند کرد کیفیت مناسبی نخواهند داشت و در بعضی موارد در صورت فراهم بودن شرایط محیطی خسارت به میزان 100 درصد نیز خواهد رسید.
در ایران این بیماری در مناطق مختلف شیوع دارد اما شیوع آن به میزان خسارت 100 درصد در تمامی سال‌ها نخواهد بود زیرا در عمده مناطق سیب زمینی کاری ایران رطوبت در حد بسیار بالا وجود ندارد.
_ کنترل بیماری سفیدک داخلی سیب زمینی:
برای کنترل این عامل بیماری در سیب زمینی راهکار کنترل شیمیایی موثر نخواهد بود. سموم کشاورزی زیادی برای کنترل این عامل بیماری تولید و عرضه شدند اما قارچ عامل به سرعت نسبت به آن‌ها مقاومت نشان داد. در حال حاضر کاربرد روش تلفیقی در مبارزه توصیه می‌شود که این روش به موارد زیر اشاره دارد:
- رعایت اصول زراعی: در این روش باید منابع و نهاده‌ها را به صورت صحیح مدیریت کرد. کاربرد کودهای نیتروژنه به میزان زیاد سبب افزایش حساسیت این محصول به بیماری خواهد شد. زه‌کش خاک به جهت کشت باید مناسب باشد و آب آبیاری باید به راحتی از زمین خارج شود.
- نحوه آبیاری در شیوع این بیماری بسیار موثر است به نحوی که آبیاری غرقابی سبب شدت گرفتن بیماری خواهد شد ولی آبیاری به نحوی که آب با بوته تماس مستقیم نداشته باشد سبب کاهش شدت و شیوع بیماری می‌شود. به جهت اینکه این بیماری برای گسترش و ایجاد خسارت به رطوبت نیاز دارد زمان کشت را با توجه به رطوبت هوا تغییر دهید تا از مرحله اوج بیماری و حساس فرار کنید.
- استفاده از ارقام مقاوم: ارقامی از گیاه سیب زمینی که نسبت به بیماری بادزدگی حساس هستند را نباید تحت کشت قرار داد. استفاده از ارقام مقاوم میزان شیوع بیماری در منطقه را بشدت کاهش خواهد داد.
- رعایت بهداشت مزرعه: باید در صورت وقوع آلودگی در مزرعه نسبت به حذف بقایای گیاهی آلوده و غده‌های آلوده اقدام کنید تا در فصل زراعی بعد شدت بیماری کاهش یابد.
سفیدک دروغی انگور:
_ معرفی بیماری سفیدک داخلی انگور
یکی دیگر از گیاهانی که مورد حمله بیماری سفیدک دروغی قرار می‌گیرد انگور است. بیماری سفیدک دروغی انگور توسط عامل بیماری‌زای شبه قارچی با نام علمی Plasmopara viticola ایجاد می‌شود و نواحی مرطوب که انگورکاری می‌شوند را تحت تاثیر قرار می‌دهد. منشا این بیماری را نیز آمریکا گزارش کرده‌اند که توسط قلمه‌های آلوده به اروپا و سایر نقاط جهان پراکنده شده است.
_ علائم خسارت و چرخه زندگی بیماری سفیدک داخلی انگور:
علائم این بیماری روی برگ‌ها به صورت لکه‌های رنگ پریده قهوه‌ای با حاشیه نامنظم است که پس از مدتی این لکه‌ها به هم پیوسته و سطح وسیع‌تری را از برگ در بر می‌گیرد. در پشت برگ در محل لکه‌ها پوشش کرکی تا خاکستری از قارچ ایجاد می‌شود که درواقع برای تکثیر قارچ خواهد بود.
آلوده شدن برگ‌ها در نهایت منجر به آلوده شدن حبه‌ها خواهد شد که این موضوع سبب بروز خسارت به محصول نهایی خواهد شد. بارزترین مرحله آلودگی که مهمترین مرحله نیز می‌باشد آلودگی خوشه‌هاست. خوشه‌ها در صورت آلودگی روی آن‌ها یک پوشش نمدی میسلیومی با هاگ‌های قارچ پوشیده می‌شود که سبب از بین رفتن خوشه شده و رنگ خوشه را به خاکستری متمایل می‌کند. با آسیب به حبه‌ها در خوشه، حبه ترک خورده و محلی برای ورود سایر عوامل بیماری‌زا خواهد شد. شیوع و گسترش این عامل نیز بسیار وابسته به وجود رطوبت و آب سطحی می‌باشد.
_ کنترل بیماری سفیدک داخلی انگور:
کنترل این بیماری در انگور به صورت تلفیقی با سموم قارچکش سیستمیک و تماسی است که به بررسی آن خواهیم پرداخت:
به منظور کنترل بیماری در روی انگور، باید فرایند تهویه در انگور با انجام هرس انجام شود و شاخ و برگ نزدیک به سطح را حذف کرد تا کمترین تماس با رطوبت خاک را داشته باشد.
از بین بردن علف‌های هرز به کاهش رطوبت تاکستان کمک زیادی می‌کند و این موضوع سبب حذف شدن یکی از عوامل ایجاد و تشدید بیماری، یعنی رطوبت است.
در صورت بروز آلودگی و ایجاد خسارت باید نسبت به حذف شاخه‌ها و بخش‌های آلوده اقدام کنید.
به منظور کنترل شیمیایی می‌توان از سمومی مثل قارچکش کاپتان با دز مصرفی 3 در هزار یا اکسی کلرور مس با دز 3 در هزار استفاده کرد. باید توجه داشت که کاربرد سموم مسی بدون توجه به دز مصرفی و سمپاشی در شرایط دمایی بالا سبب سوختگی گیاه خواهد شد.
باید در سمپاشی به این نکته توجه داشت که اگر لکه‌های روی برگ توسعه یافته باشند و سطح آلودگی برگی بالا باشد سمپاشی موثر نخواهد بود.
جمع‌بندی
بیماری سفیدک داخلی در اکثر گیاهان بخصوص گیاهان یاد شده و گیاهان خانواده کدوئیان خسارت‌های شدیدی را وارد می‌کند. بهترین راه برای مقابله با این بیماری‌ها پیشگیری از وقوع بیماری با توجه به ویژگی‌های رشدی عامل بیماری است و کاربرد سموم باید به عنوان راهکار نهایی در نظر گرفته شود. در این مقاله به صورت مختصر به معرفی عوامل بیماری‌زای سفیدک دروغی در دو محصول مهم سیب زمینی و انگور پرداخته شد و راه‌های مقابله با آن‌ها نیز شرح داده شد تا با کمک این مطالب شناخت بهتر و جامع‌تری نسبت به این عوامل خسارت‌زا پیدا کنید و بهترین راه را برای کنترل و مدیریت آن‌ها انتخاب کنید.
