پسیل معمولی پسته و بهترین راه های مقابله با آن

پسته یکی از گیاهان خانواده Anacardiceae است که با نام علمی Pistacia vera شناخته می‌شود و از ارزش اقتصادی و تغذیه‌ای بالایی برخوردار است. پسته به لحاظ خاستگاه، بومی آسیا و بخصوص کشورهای منطقه خاورمیانه، ایران، افغانستان، ترکیه و سوریه و.. است. درخت پسته به مرور زمان از گذشته های دور و به واسطه گسترش تجارت به سرزمین های دیگر مثل برخی کشورهای اروپایی برده شد. درحال حاضر پسته در کشور ایالات متحده آمریکا به صورت اقتصادی کشت می‌شود و بعد از آن ایران و ترکیه در مقام دوم و سوم تولید سالانه قرار دارند. عمر درخت پسته بالغ در شرایط مساعد می‌تواند بسیار طولانی و در حدود 300 سال نیز باشد اما اوج سن تولید محصول اقتصادی آن تا حدود 20 سال است. درخت پسته برای تولید محصول نیاز به گرده افشانی شدن دارد و باید دانه های گرده از درخت نر به مادگی درخت ماده برسد تا میوه تشکیل شود. در یک باغ پسته معمولا یک درخت نر گرده های لازم برای بارور شدن 8 تا 12 درخت ماده را تولید می‌کند. درختان پسته معمولا به اندازه‌ای هرس می‌شوند تا ارتفاع زیادی نداشته باشند و بتوان به راحتی فرایندهای داشت را انجام داد. در ایران پسته به صورت بومی در بسیاری از استان های آن کشت می‌شود و از محصول آن بهره بردای می شود. در بسیاری از نقاط ایران بخصوص استان های مرکزی و کویری ایران پسته کاری به عنوان شغل اصلی مردم ناحیه است و اقتصاد منطقه به این محصول وابستگی زیادی دارد.

آفات و بیماری های زیادی در هر سال به مناطق پسته کاری کشور هجوم میبرد و سبب ایجاد آسیب اقتصادی خواهد شد. آفات چوبخوار، پسیل معمولی و سن های زیان آور در گروه آفات کلیدی زیان آور هستند. سایر آفات مثل کنه های زیان آور پسته می‌باشند که در گروه دوم قرار می‌گیرند و از اهمیت کمتری برخودار هستند و گروه سوم آفات نیز آن دسته از آفاتی هستند که خسارت جزئی به این محصول وارد می‌کنند.

در این مقاله به معرفی پسیل معمولی پسته خواهیم پرداخت و نحوه خسارت و مدیریت آن نیز شرح داده خواهد شد.

معرفی پسیل معمولی پسته

پسیل معمولی پسته حشره‌ای است کوچک که چهار بال به طول 5/1 تا 8/1 میلی‌متر دارد و رنگ عمومی بدن آن نیز زرد روشن می‌باشد. روی بخش سر و سینه این حشره لکه‌های کشیده‌ای به رنگ زرد روشن یا کمی تیره تر وجود دارد. بال های این حشره زرد رنگ بوده و لکه های قهوه‌ای در فواصل منظم روی آن ها دیده می‌شود. شاخک نیز در این حشره ده بندی است که اندازه بندها در مفاصل اولیه آن مساوی نیست و از مفصل پنجم به بعد آن اندازه بندها تقریبا باهم برابر هستند.

پوره‌ها (مرحله رشدی قبل از بلوغ، در این مرحله شباهت زیادی به حشره بالغ دیده می‌شود) در سن اول و دوم زرد رنگ هستند و در سن دوم این حشره جوانه های بال شکل گرفته و قابل مشاهده است.

زیست شناسی پسیل معمولی پسته  

پسیل معمولی پسته زمستان را به صورت حشره بالغ و کامل می‌گذراند. پس از گذشت زمستان در اوایل فصل بهار و یا اواخر اسفندماه، همزمان با باز شدن جوانه ها، ماده های سن معمولی پسته شروع به فعالیت می‌کنند و روی سطح برگ و یا پشت برگ تخمگذاری می‌کنند. رنگ تخم ها در این هنگام سفید بوده ولی با گذشت زمان زرد رنگ می‌شود.

زمان خروج پوره ها و تفریخ تخم‌ها در یک منطقه به شرایط آب و هوایی آن بستگی دارد و بجز در نسل اول، در بقیه نسل ها تداخل دیده می‌شود به طوری که می‌توان در طول فصل تابستان تمامی مراحل رشدی از بلوغ، تخم و پوره را در یک باغ پسته مشاهده کرد. پوره های خارج شده از تخم‌ها بلافاصله خرطوم خود را به داخل بافت گیاهی برگ فرو برده و تغذیه از شیره گیاهی را آغاز می‌کنند. این شکل از تغذیه که در شته ها و سایر آفات مکنده دیده می‌شود بسیار مخرب است چرا که تمامی آب و مواد مغذی که درخت به سختی از طریق سیستم ریشه جذب نموده توسط این حشرات مکیده می‌شود و از دسترس گیاه خارج خواهد شد. این موضوع به مرور سبب ضعف شدید درخت می‌شود به نوعی که دیگر محصول اقتصادی تولید نخواهد کرد.

خسارت پسیل معمولی پسته

خسارت پسیل معمولی پسته به این درختان در مرحله پورگی رخ می‌دهد و در مرحله بلوغ شاهد این خسارت نخواهیم بود. پورها در تعداد زیاد از بافت برگ و شیره گیاهی آن تغذیه کرده و سبب بروز ضعف گیاه خواهند شد. در صورتی که برگ های نو رسته و جوان مورد حمله پوره های پسیل معمولی پسته قرار بگیرند ممکن است لبه های برگ جوان مختصری دچار پیچدگی شود اما اگر برگ کامل شده باشد این موضوع را شاهد نخواهیم بود.

تغذیه پوره ها از برگ های درخت پسته سبب پوکی، نیم مغزی و دهان بسته ماندن پسته ها خواهد شد. این موضوع تاثیر مستقیم روی محصول نهایی و بازارپسندی آن دارد. ریزش برگ ها و جوانه ها از دیگر خسارات ناشی از تغذیه پسیل معمولی پسته از این گیاه است. یکی از ویژگی های تغذیه ای این آفت، تولید عسلک فراوان است که به سرعت در مجاورت هوا خشک شده و به صورت دانه های گرد و سفید رنگ مثل دانه های شکر در می‌آید. این ذرات ریز و خشک شده روی بافت های گیاهی پسته سبب بروز اختلالات فیزیولوژیک در گیاه و سوختگی برگ ها خواهد شد. نام دیگر این آفت شیره خشک پسته است که این نام به دلیل ایجاد همین دانه های مثل شکر به آن داده شده است.

چند عامل رقم پسته، زمان حمله آفت و تراکم جمعیت آن علاوه بر ایجاد خسارت کمی و کیفی در همان سال سبب ریزش جوانه ها و برگ های درخت شده و این موضوع می‌تواند تا سه سال عملکرد درخت را بشدت تحت تاثیر قرار دهد.

کنترل پسیل معمولی پسته

برای مهار خسارت پسیل پسته باید نسبت به بسیاری از روش های مدیریتی اعم از روش های غیر شیمیایی، بیولوژیک و یا فیزیکی شناخت داشت و با کمک از هر سه مورد اقدام به مهار این آفت نمود. استفاده تنها از سموم شیمیایی نه تنها به نابودی این آفت کمکی نخواهد کرد بلکه آسیب های زیست محیطی نیز در پی خواهد داشت و پس از چند سال پدیده مقاومت به سموم مشاهده خواهد شد و برای مهار آن نیاز به سموم قوی تر و کشنده تر خواهد بود که این موضوع سلامت انسان را تهدید می‎کند. در این بخش به معرفی روش های مدیریت این آفت خواهیم پرداخت:

• دشمنان طبیعی پسیل معمولی پسته:

پسیل معمولی پسته در شرایط طبیعی دشمنان و شکارگرهای زیادی دارد که از آن ها می‌توان به کنه شکارگر Abrolophus sp ، کفشدوزک  Exochomus nigripennis ، بال توری سبز Chrysoperla carnea  و سن شکارگر Anthocoris sp اشاره کرد. در صورتی که شرایط لازم برای رشد جمعیت این حشرات مفید با سمپاشی های کم و برنامه ریزی شده و یا استفاده از سموم بی خطر یا کم خطر فراهم شود این حشرات جمعیت خود را به میزان مطلوبی می‌رسانند و می‌توانند این آفت را به صورت طبیعی کنترل کنند. این موضوع سبب می‌شود تا تعداد دفعات سمپاشی کاهش داشته باشد.

• استفاده از کارت های زرد حشرات:

حشرات بالغ پسیل معمولی پسته به رنگ زرد موجود بر روی کارت های زرد حشرات جلب می‌شوند. روی این کارت ها چسب هایی بدون رنگ و بو زده می‌شود و حشره به آن جلب خواهد شد و به محض چسبیدن دیگر توانایی جدا شدن از آن را نخواهد داشت. تله گذاری با کارت زرد باید زمانی انجام شود که حشرات ماده هنوز تخمریزی نکرده باشند و این کارت ها باید حداقل تا 15 روز خاصیت چسبندگی خود را حفظ کنند. بهترین زمان برای تله گذاری با کارت زرد بعد از تورم جوانه ها و قبل از باز شدن برگ های پسته است. در این مرحله هنوز برگ های درخت باز نشده است و کارت های زرد بهتر دیده می‌شوند همچنین دشمنان طبیعی در باغ فعال نیستند و حشرات ماده نیز در بهترین شرایط تخمگذاری قرار دارند بنابراین شکار این حشرات می‌تواند به کاهش جمعیت در نسل های بعد کمک زیادی کند.

زمان دیگر تله گذاری با کارت زرد در برخی مناطق مثل استان یزد می‌تواند در اواسط تیرماه تا اواسط مرداد ماه باشد که با افزایش دما و کاهش رطوبت جمعیت حشره آفت طغیانی می‌شود. در این زمان استفاده از کارت زرد می‌تواند در کاهش خسارت آفت مفید باشد.

• عملیات زراعی و باغداری مناسب:

شخم زمستانه برای نابودی حشرات زمستان گذران مخفی شده در خاک توصیه می‌شود. تغذیه اصولی درخت پسته می‌تواند سبب افزایش مقاومت آن به آفات و بیماری ها شود و خسارت کاهش یابد. در خصوص علاقه به مطالعه بیشتر در خصوص تغذیه پسته مقاله نقش عناصر در تغذیه و تکامل پسته را در دشت سبز مطالعه کنید.

پسیل معمولی پسته در باغاتی که آبیاری آن نامنطم و یا کم انجام می‌شود بیشتر خسارت ایجاد می‌کند بنابراین باید بسته نیاز آبی مرحله رشدی درخت پسته اقدام به آبیاری اصولی آن نمود تا فرصتی به عوامل مهاجم داده نشود.

استفاده از گیاهان تله برای کاهش خسارت به گیاه اصلی یکی از روش های مبارزه با این آفت است. برخی ارقام وحشی درخت پسته زودتر از سایر درختان و ارقام اصلاح شده برگ باز می‌کنند. استفاده از این درختان در باغات سبب می‌شود تا فقط آفت در نسل اول روی همان درخت خسارت ایجاد کند و تنها با سمپاشی آن درخت بتوان آفت را مهار کرد.

• مبارزه شیمیایی:

در برخی شرایط ممکن است جمعیت حشره آفت به اندازه ای برسد که مبارزه شیمیایی اجتناب ناپذیر باشد در این مرحله باید با استفاده از سموم شیمیایی مناسب با روش های زیر اقدام به سمپاشی نمود:

سمپاشی لکه‌ای؛ از نقطه شروع آلودگی و یا درختان حساس و کم آب که دچار آلودگی شده اند آغاز می‌شود و براساس نحوه شروع و پخش آلودگی به صورت لکه ای می‌توان سمپاشی را انجام داد.

سمپاشی نواری؛ اگر جمعیت پسیل معمولی پسته در باغ به حد بالایی برسد می‌توان اقدام به سمپاشی نواری نمود. در این روش ردیف های درختان پسته یک در میان سمپاشی خواهند شد تا فرصت به حشرات مفید و شکارگر ها برای جابجایی به ردیف بعدی داده شود.

برای سمپاشی علیه پسیل معمولی پسته سموم زیادی مثل استامی پراید و یا موونتو وجود دارند. نکته کلیدی مبارزه شیمیایی نحوه صحیح سمپاشی و تعیین زمان دقیق انجام آن است تا سمپاشی موثر واقع شود.

جمع‌بندی

در این مطلب پسیل معمولی پسته به عنوان یکی از آفات مخرب باغات پسته معرفی شد و نحوه خسارت آن شرح داده شد و روش های مبارزه و کاهش خسارت آن نیز بررسی شد تا با این آفت و نحوه مهار و مدیریت آن بیشتر آشنا شوید.