آفت لیسه سیب و روش‌های جلوگیری و مهار آن

یکی از درختان میوه محبوب و پرطرفدار در کشور و شاید جهان درخت میوه سیب می باشد. این درخت از تنوع بسیار زیادی برخوردار است و استفاده از میوه آن در صنایع غذایی کاربردهای گسترده ای دارد. میوه سیب همچنین در فرهنگ ها و بین جوامع از ارزش بالایی برخوردار بوده و محبوبیت زیادی دارد. طیف وسیعی از آفات و بیماری های مخرب به این درخت در طول فصل رشد حمله کرده و موجب خسارت خواهند شد که این موضوع مورد توجه باغداران قرار دارد. یکی از آفات مهم این درخت میوه لیسه سیب می باشد که در این مطلب به معرفی این آفت و راه های مبارزه با آن خواهیم پرداخت:

معرفی درخت سیب

درخت سیب بومی اروپای شرقی، آسیای غربی و نواحی شمال غربی کوه های هیمالیا می باشد، اولین بار این درخت در 600 سال پیش از میلاد در یونان مورد پرورش قرار گرفته است. درخت سیب با نام علمی Malus pumila  شناخته می شود و از خانواده گیاهی گل سرخیان یا Rosaceae می باشد. این درخت همچنین جزو درختان میوه دانه دار قرار دارد و درختی چندساله با عمر طولانی می باشد.

برای درخت سیب بیش از 30 گونه و حدود 60 زیر گونه تعیین شده است و این نشان از تنوع بسیار بالای آن دارد. یکی از نکات جالب در خصوص میوه سیب این است که این میوه درواقع نوعی میوه کاذب می باشد، در علم گیاه شناسی میوه هایی که از بخش هایی غیر از تخمدان تشکیل شده باشد میوه کاذب خواهند بود و میوه سیب حاصل از رشد نهنج بوده که تخمدان را در بر می گیرد.

درخت سیب توانایی تحمل طیف وسیعی از دماها را دارد و تنها نقاطی که زمستان های فوق العاده سرد و تابستان های فوق العاده گرم دارند برای پرورش این گیاه مناسب نیستند. در مناطقی که درخت سیب کشت می شود باید چند ماه انتهایی رسیدگی میوه دمای شب ها رو به خنکی باشد وگرنه طعم و مزه میوه ایده آل نخواهد شد. این موضوع حتی بر بهبود انبارمانی سیب تاثیر خواهد داشت.

در کشور ما ایران، مهمترین ارقام تجاری که برای صادرات و مصرف تازه خوری استفاده می شود، ارقام زرد لبنانی یا Golden delicious و قرمز لبنانی یا Red delicious می باشد.

معرفی آفت لیسه سیب

تا این بخش با درخت سیب و ویژگی های کلی آن آشنا شدیم، در این بخش به معرفی یکی از آفات مهم این درخت یعنی لیسه سیب خواهیم پرداخت:

لیسه سیب یکی از آفات درختان سیب می باشد که گاهی می توان شاهد ایجاد خسارت آن روی سایر درختان مثل گلابی، آلو، گوجه، به و بادام بود. این آفت با نام علمی Hyponomeuta malinellus  شناخته می شود. همچنین در زبان انگلیسی این آفت با نام Apple ermine moth شناخته می شود. آفت لیسه سیب در بسیاری از مناطق سرد و کوهستانی کشور شیوع دارد و سبب خسارت روی درختان میوه خواهد شد.

شکل شناسی لیسه سیب

قدم اول برای مبارزه با این آفت و یا هر آفت دیگری این است که بتوانید به خوبی حشره ای که سبب خسارت شده است را شناسایی کنید. در خصوص آفات، یکسری ویژگی های ظاهری در خود حشره و یا نحوه تغذیه می تواند تا حدود زیادی به شناسایی کمک کند تا بتوانید مبارزه را آغاز کنید. ویژگی های ظاهری حشره لیسه سیب به شرح زیر می باشد:

• حشره بالغ:

حشره بالغ و کامل لیسه سیب، شب پره‌ای است سفید رنگ با نقاط تیره که روی بخش های مختلف بدن آن پراکنده است. عرض بدن این حشره با بالهای باز چیزی حدود 16 تا 21 میلی‌متر می باشد.

• تخم‌ها:

اولین مرحله در زندگی حشرات، تخم آن ها می باشد، در صورتی که بتوانید این مرحله را شناسایی و از بین ببرید سایر مراحل مبارزه را بسیار آسان تر و کوتاه تر کرده‌اید! تخم های حشره لیسه سیب زیر پوششی به نام پولک گذاشته می شود که در ابتدا زرد رنگ بوده و پس از مدتی به رنگ قرمز جگری و در نهایت خاکستری تیره خواهد شد.

• مرحله لاروی:

این مرحله از زندگی بسیاری از حشرات به عنوان اصلی ترین مرحله خسارت زا شناخته می شود. لاروهای شب پره لیسه سیب به رنگ خاکستری روشن یا سفید مایل به زرد کمرنگ است که با خال های تیره پوشیده شده است.

• مرحله شفیره:

مرحله شفیرگی آغاز دگردیسی حشرات است و در پایان این مرحله می توان شاهد اتمام یک چرخه زندگی از آفت بود و پس از آن حشره بالغ مجددا ظاهر خواهد شد. در خصوص لیسه سیب، شفیره به طول 7 تا 8 میلی‌متر بوده و قهوه ای رنگ می باشد. این پیله های شفیرگی به صورت دسته جمعی و عمودی روی زمین، روی شاخه ها و تنه درختان تشکیل می شود.

چرخه زندگی لیسه سیب

آغاز چرخه زندگی لیسه سیب با زمستان گذرانی همراه است، این آفت زمستان را به صورت لارو سن اول زیر پولک تخمگذاری سپری می کند. پس از گذران زمستان، این لاروها از پولک تخمگذاری خارج شده و در کنار جوانه ها و برگ های درحال باز شدن تجمع می یابند. پس از باز شدن برگ ها و جوانه ها تغذیه لاروها آغاز شده و این لاروها به صورت مینوزی تغذیه خود را آغاز خواهند کرد. اولین تغییر پوست یا جلد این لاروها در بین پارانشیم برگ خواهد بود و پس از آن از شرایط تغذیه مینوزی خارج شده و به صورت دسته جمعی روی شاخ و برگ ها با ایجاد لانه های ابریشمی فعالیت خود را از سر می گیرند. در این مرحله تغذیه از برگ ها شدت پیدا خواهد کرد و اوج خسارت زایی این حشره می باشد.

پس از تغذیه از درختان و به اتمام رسیدن پوشش سبز درختان آغاز دوره شفیرگی است که با تنیدن پیله شفیرگی می باشد. طول دوره شفیرگی معمولا 15 تا 22 روز به طول می‌انجامد. پس از گذشت این دوره حشره بالغ از پیله خارج شده و پس از مدتی تغذیه جفت گیری کرده و تخم های خود را روی شاخه های جوان یک ساله انجام خواهد داد. تخم ها تفریخ خواهند شد و لاروهای سن اول از اوایل تابستان تا بهار آینده زیر پولک تخمگذاری خواهند ماند. تعداد نسل های ثبت شده برای این آفت تنها یک نسل می باشد.

نحوه خسارت لیسه سیب

خسارت و آسیب شب پره لیسه سیب مربوط به مرحله لاروی از زندگی آن است. خسارت این آفت طی دو مرحله قابل بررسی است؛ مرحله اول که لاروها به صورت مینوزی از برگ ها تغذیه می کنند و در مرحله دوم، با رشد لاروها و خروج از مرحله مینوزی دور برگ ها و شاخه ها تارهای ابریشمی ایجاد نموده و به تغذیه از برگ ها می پردازند.

در صورتی که خسارت این آفت در یک منطقه بالا باشد شاهد از بین رفتن و خورده شدن تمامی برگ ها هستیم و میوه های این درختان نیز غیر قابل استفاده خواهند شد و معمولا دچار ریزش خواهند شد.

 مبارزه و کنترل لیسه سیب

تا این قسمت با چرخه زندگی و ویژگی های هر مرحله از رشد این آفت آشنا شدیم، در این بخش به بررسی روش ها و نکات مهم در کنترل این آفت خواهیم پرداخت:

در صورتی که تعادل در جمعیت های حشرات مفید و مضر در طبیعت آن منطقه بر هم نخورده باشد می توان از زنبور های Pimpla turionellae و Campoletis ensator  به عنوان پارازیتوئید شفیره های این آفت محسوب می شوند که می توانند جمعیت این آفت را به حد قابل قبولی مهار کنند.

در صورتی که این تعادل در طبیعت آن منطقه بر هم خورده باشد و شدت خسارت نیز بالا باشد باید از روش شیمیایی برای مهار این آفت استفاده نمود.

بهترین زمان استفاده از روش های شیمیایی هنگامی است که جوانه های برگی تازه شروع به باز شدن نموده اند و تا قبل از باز شدن شکوفه ها، در این زمان به دلیل اینکه هنوز لاروها وارد پیله های ابریشمی نشده اند و این لاروها در سن اول به سموم شیمیایی حساسیت بیشتری نسبت به لاروهای سن بالاتر دارند سمپاشی توجیه پذیر و کارآمد می باشد.

سمومی که برای این آفت موثر و کارآمد می باشد شامل سموم مالاتیون، تیودان و دیگر سموم تماسی مجاز در درختان سیب می باشد که باید با دز توصیه شده و رعایت نکات ایمنی مورد استفاده قرار گیرند.

جمع‌بندی

لیسه سیب یکی از آفات مهم درختان سیب در مناطق مختلف، خصوصا مناطق سردسیر می باشد که می توان روی سایر میزبان ها نیز فعالیت داشته باشد. در این مطلب به معرفی این آفت و راه های مهار آن به شیوه ای موثر پرداخته شد تا با این آفت و راه های مهار آن بیشتر آشنا شوید.