10 کود مناسب برای درختان میوه
مقدمه
گیاهان برای اینکه رشد و تولید محصول خوبی داشته باشند نیازدارند که به خوبی تغذیه شوند. در گذشته اهمیت تغذیه گیاهی به اندازه امروز نبود و کشاورزان و باغداران تنها با مصرف چند کود که عمدتا کودهای پایه محسوب می‌شدند اقدام به کوددهی به گیاهان خود می‌کردند. پیشرفت علم کشاورزی در چند دهه اخیر منجر به افزایش آگاهی کشاورزان و باغداران نسبت به اهمیت تغذیه گیاهی طبق برنامه و نیاز گیاه شد و این موضوع در نهایت سبب افزایش میزان محصول در کنار بهبود کیفیت شد که ارزش اقتصادی و بهره‌وری را افزایش داد. امروزه کودها و ترکیبات کودی متعددی برای استفاده در بازار یافت می‌شوند که برای تغذیه درختان میوه و سایر محصولات کشاورزی کاربرد دارند. در این مقاله به معرفی 10 کود مهم و پرکاربرد در پرورش و نگهداری درختان میوه پرداخته می‌شود.
انواع کودها در تغذیه گیاهی
به صورت کلی هر گیاهی برای رشد و تولید محصول به چند عنصر نیاز دارد، این عناصر در دو گروه عناصر پرمصرف یا ماکرو و عناصر کم مصرف یا میکرو دسته بندی می‌شوند. عناصری از قبیل؛ کربن، اکسیژن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد در گروه عناصر پرمصرف قرار می‌گیرند. علت نامگذاری این عناصر به نام عناصر پرمصرف این است که گیاه برای رشد به میزان بسیار زیادی از این عناصر نیاز دارد و فقدان هرکدام از عناصر یادشده می‌تواند اثر منفی زیادی روی رشد و نمو گیاه بگذارد.
سایر عناصر از قبیل کلسیم، روی، مس، بور، مولیبدن، منگنز، منیزیم، آهن و.. در گروه عناصر کم مصرف یا میکرو قرار می‌گیرند این عناصر همچنین با نام کودهای ریزمغذی نیز شناخته می‌شوند. عناصر میکرو در گیاهان را می‌توان هم ردیف ویتامین‌ها در انسان در نظر گرفت، گیاه به این عناصر به میزان کم نیاز دارد اما به این معنی نیست که این عناصر نقش مهمی در رشد و نمو نداشته باشند! در بسیاری از مواقع عناصر ریزمغذی در کنار عناصر پرمصرف سبب انجام شدن واکنش‌های مهم در ساختار گیاه خواهند شد. عناصر کم مصرف به تنهایی می‌توانند سبب بهبود قابل توجه کیفیت و کمیت محصول شوند که این موضوع در افزایش بهره‌وری نقش مهمی دارد.
سایر ترکیبات که از آن‌ها به عنوان ترکیبات مکمل نیز یاد می‌شود در کنار کودهای پرمصرف و کم مصرف بکاربرده می‌شوند. از این ترکیبات می‌توان انواع ترکیبات اسیدی مثل کود هیومیک اسید، انفوریک اسید و سولفوریک اسید را نام برد که برای اهداف گوناگون بکار برده می‌شوند، ترکیبات آمینواسیدی نیز یکی دیگر از ترکیبات مکمل محسوب می‌شوند که به افزایش مقاومت گیاه کمک زیادی می‌کند.
10 کود مهم در تغذیه درختان میوه
در بخش پیشین با انواع کودهای مورد استفاده در تغذیه گیاهی آشنا شدیم و مختصری از اهمیت آن ها نیز بیان شد. حال در این بخش به معرفی 10 کود مهم در تغذیه گیاهی درختان میوه خواهیم پرداخت و نحوه کاربرد آن‌ها را نیز بیان خواهیم کرد:
- کود سه بیست یا 20 20 20:
یکی از شناخته‌شده‌ترین ترکیبات کودی بازار کود سه بیست محسوب می‌شود. این کود کاربردهای بسیاری در تغذیه گیاهی بخصوص در درختان میوه دارد. کود سه بیست، به شکل متعادلی سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم را در اختیار گیاه می‌گذارد. اشکال مایع یا پودری و حتی گرانول از این کود در بازار یافت می‌شود. به علت بالا بودن میزان نیتروژن این ترکیب کودی در درختان میوه در ابتدای فصل استفاده از آن توصیه می‌شود تا رشد و سبزینگی گیاه بهبود پیدا کند.
- کود 10 52 10:
فسفر در گیاه نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند، از نقش آن در فرایند فتوسنتز گرفته تا بهبود و گسترش سیستم ریشه و افزایش گلدهی. در نهال‌هایی که به تازگی کاشته شده‌اند استفاده از کود 10 52 10 به استقرار بهتر و رشد بهتر ریشه کمک بسیار زیادی می‌کند. در خصوص درختان میوه که در سن باردهی هستند نیز این کود به بهبود گلدهی کمک زیادی می‌کند.
- کود 36 12 12:
همانطور که اعداد درج شده در کود 36 12 12 مشخص است، تمرکز این ترکیب بر روی تامین پتاسیم گیاه می‌باشد. پتاسیم نقش‌های متعددی در رشد و توسعه گیاهی دارد. افزایش مقاومت به آفات و بیماری‌های گیاهی، افزایش اندازه و بهبود رنگ و طعم میوه‌ها و بهبود فرایند فتوسنتز و افزایش گلدهی از جمله نقش‌های مهمی است که عنصر پتاسیم به عنوان یک عنصر پرمصرف در گیاه بر عهده دارد.
- گوگرد:
در گذشته گوگرد به عنوان یک عنصر کم مصرف در نظر گرفته می‌شد اما امروزه با توجه به نقش‌های مهمی که این ترکیب در گیاه بر عهده دارد در گروه عناصر پرمصرف قرار گرفته است. گوگرد در ساختار آمینواسیدها که پیش ماده پروتئین‌ها محسوب می‌شوند نقش ساختاری دارد و همچنین بسیاری از آنزیم‌های مهم در گیاه که فرایندهای مختلفی را مدیریت کرده و به انجام می‌رسانند در حضور میزان کافی از گوگرد فعال خواهند شد از این رو این عنصر نقش مهم و کلیدی در رشد و نمو گیاهان دارد. کاربرد کودهای گوگردی در کنار مزایای یاد شده سبب مهار برخی از بیماری‌ها بخصوص بیماری‌های قارچی در گیاه می‌شود و همچنین خاصیت دورکنندگی آفات نیز از ویژگی‌های عنصر گوگرد است.
گوگرد مایع، پودری و گرانول انواع شکل‌های گوگرد هستند که با اهداف گوناگون در طول فصل رشد و یا در زمستان قابلیت استفاده دارند. گوگرد گرانول در فصل زمستان به علت آرام‌رهایش بودن بکار گرفته می‌شود و گوگرد پودری در طول فصل رشد قابلیت استفاده دارد که عمدتا برای مهار بیماری‌ها مثل سفیدک پودری در انگور استفاده می‌شود.
- انواع کودهای تک عنصری:
بسیاری از ترکیبات کودی در بازار به صورت کودهای تک عنصری یا دو عنصری به صورت نمک هستند که قابلیت استفاده دارند. از این کودها می‌توان به کود سولفات پتاسیم، سوپرفسفات‌ها، کود اوره، انواع کودهای نیترات مثل نیترات آمونیوم، نیترات کلسیم و.. اشاره کرد. این کودها زمانی بکار گرفته می‌شوند که باغدار یا کشاورز نیاز به رفع تنها یک یا دو عنصر مثل پتاسیم و یا کلسیم را داشته باشد و یا زمانی که با کمبود شدید یک عنصر مواجه هستیم و استفاده از ترکیبات NPK توانایی رفع این کمبود را ندارند.
- کودهای ریزمغذی:
عناصر ریزمغذی بر خلاف عناصر پرمصرف به میزان کمتر مورد نیاز گیاه می‌باشد اما همان میزان کم می‌تواند نقش بسیار موثری در رشد و بهبود کیفیت محصول نهایی داشته باشد. به عنوان مثال عنصر کلسیم در درختان میوه خصوصا درختان میوه هسته‌دار و دانه‌دار مانع از شکاف خوردن میوه خواهد شد و این کار را با افزایش استحکام دیواره سلولی انجام می‌دهد. عنصر آهن دیگر عنصر مهم در تغذیه گیاهی است، آهن نقش مهمی در فرایند فتوسنتز و سبزینگی گیاه دارد و در اثر فقدان این عنصر ما شاهد افت فتوسنتز و کاهش رشد خواهیم بود. عناصر منیزیم و منگنز در فرایندهای آنزیمی مرتبط با سنتز انواع ترکیبات مهم در گیاه نقش دارند.
عنصر بور به همراه کلسیم در گلدهی نقش مهمی دارند، در برخی موارد ریزش گل‌ها و میوه‌های تازه تشکیل شده در درختان در اثر فقدان کلسیم و بور کافی در شیره گیاهی است. تشخیص فقدان کلسیم و بور در گیاه و ارتباط آن با ریزش گل و میوه نیاز به بررسی‌های دقیق و کارشناسی متخصصان تغذیه گیاهی دارد.
- کود هیومیک اسید:
کود هیومیک اسید نقش بسیار پررنگی در افزایش رشد و کیفیت محصولات کشاورزی بخصوص میوه‌ها در درختان میوه دارد. هیومیک اسید ترکیبی طبیعی و آلی محسوب می‌شود که ساختار شیمیایی پیچیده‌ای دارد. این ترکیب اسیدی در ناحیه ریشه با در دسترس قراردادن عناصر بلوکه شده در ترکیب خاک سبب جذب بهتر آن ها می‌شود. در بسیاری از موارد کوددهی منجر به حصول نتیجه نمی‌شود در این موارد استفاده از ترکیبات هیومیک اسید توصیه می‌شود. نکته مهمی که در کاربرد هیومیک اسید وجود دارد این است که استفاده مداوم و بدون فاصله معین این ترکیبات ممکن است عوارضی از قبیل سوزندگی در گیاه ایجاد کند بنابراین همواره طبق برنامه معین و با نظر کارشناس از این ترکیبات استفاده کنید.
- کودهای آمینواسیدی:
آمینواسید درواقع ترکیب پیش ماده ساخت پروتئین‌ها محسوب می‌شود. در موجودات زنده مثل گیاهان پروتئین‌ها همه‌کاره هستند و حتی بسیاری از آنزیم‌ها در موجودات زنده ماهیت پروتئینی دارند. استفاده از کود آمینواسید در گیاهان سبب بهبود عملکرد در گیاه خواهد شد. کاربرد ترکیبات آمینواسیدی زمانی اهمیت خود را نشان می‌دهد که گیاه در معرض تنش شدید باشد. انواع تنش‌ها مثل هجوم آفات و بیماری‌ها، تنش خشکی و تنش دمایی می‌تواند سبب آسیب به گیاه و درخت میوه شود. استفاده از کود آمینواسید می‌تواند انرژی از دست رفته گیاه را بازیابی کند و با کمک این ترکیب درخت می‌تواند فرایند بازیابی خود را تسریع کند.
- کود جلبک دریایی:
عصاره جلبک دریایی که با نام کود جلبک دریایی شناخته می‌شود یکی از کودهای بسیار موثر در تغذیه درختان میوه و یا سایر محصولات کشاورزی محسوب می‌شود. این کود حاوی ترکیباتی از قبیل محرک‌های زیستی است که سبب افزایش کمیت و کیفیت محصول نهایی خواهد شد. کود جلبک دریایی در تنش‌های خشکی، دمایی، تنش حاصل از جابجایی، تنش در اثر آفات و بیماری‌ها به گیاه امکان مقاومت می‌دهد. رشد بخش‌های مختلف مثل ریشه و بخش هوایی در اثر استفاده از کود جلبک دریایی بهبود زیادی پیدا می‌کند. کود جلبک دریایی را در طول فصل رشد به صورت آبیاری و یا محلول‌پاشی می‌توان استفاده کرد.
- انواع کمپوست‌ها و کودهای دامی:
یکی از منابع مهم و شناخته شده تغذیه درختان میوه کودهای دامی است. کودهای دامی گوسفندی و گاوی پرمصرف‌ترین کودها در درختان میوه هستند که از گذشته‌های دور به عنوان افزاینده محصول بکار گرفته می‌شدند. این کودها ماده آلی خاک را بهبود می‌بخشند و به مرور زمان ساختمان خاک را اصلاح کرده و بافت سنگین خاک را نرم خواهند کرد. یکی از مشکلاتی که در خصوص بکاربردن کودهای دامی وجود دارد آلوده بودن آن‌ها به انواع آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز است. آفات مهمی که به ریشه آسیب می‌زنند مثل کرم سفید ریشه به راحتی با این کودها به خاک اطراف ریشه گیاه منتقل می‌شوند، عوامل بیماری‌زای مهم قارچی نیز می‌توانند با این کودها منتقل شوند. بذر علف‌های هرز مثل علف هرز سس در کودهای دامی بخصوص کودهای گوسفندی به وفور یافت می‌شوند که سبب آلوده شدن خاک به این علف هرز جان سخت خواهد شد. نکته مهم در استفاده از کودهای دامی این است که این کودها باید به صورت اصولی و کاملا پوسیده بوده و عاری از هرگونه آلودگی ثانویه باشند در غیر این صورت استفاده از این کودها توجیه اقتصادی نخواهد داشت.
گروهی دیگر از کودهای حیوانی، کود ورمی کمپوست است که از تغذیه گروهی از کرم‌ها از مواد و باقیمانده گیاهی تهیه می‌شود. این کود ماده آلی بسیار بالایی دارد و مشکلات ناشی از کودهای دامی را نیز ندارد. یکی از عوامل محدود کننده استفاده از این ترکیب در مقیاس وسیع قیمت بالای آن می‌باشد. تاثیر این کود بر رشد و افزایش محصول نهایی مشابه کودهای دامی گاوی و گوسفندی است با این تفاوت که این ترکیب مشکلات کودهای گاوی و گوسفندی را ندارد و با راندمان بالاتری تغذیه گیاهی را انجام می‌دهد.
جمع‌بندی
تغذیه گیاهی برای داشتن محصول بازارپسند و اقتصادی در تولید انواع میوه‌ها امری ضروری محسوب می‌شود. در این مقاله به معرفی انواع کودهای مهم و پرکاربرد در تغذیه گیاهی درختان میوه پرداخته شد و 10 مورد از مهمترین آن‌ها معرفی و نحوه اثر و استفاده آن‌ها نیز شرح داده شد تا بتوانید شناخت بهتر و بیشتری نسبت به ترکیبات کودی قابل استفاده برای درختان میوه داشته باشید.
