پرمحصول ترین بذر هندوانه همراه با آموزش نحوه کاشت و نگهداری آن
یکی از محصولات مهم کشاورزی در کشور ما هندوانه است که پرورش و بهره‌برداری از آن در بسیاری از مناطق به صورت تجاری انجام می‌شود. کشت این محصول مستلزم شرایط اقلیمی مناسب و آب کافی و با کیفیت بالاست و یکی از معضلات کشاورزی ما فقدان آب کافی و در دسترس است که این موضوع باعث هزینه بر شدن و آسیب زا بودن کشت این محصول در مناطق کویری و خشک شده است. یکی از راهکارهای موقت برای مدیریت منابع آب و خاک و کاهش هزینه های نگهداری استفاده از بذر هندوانه مطابق با شرایط محیطی و منابع در دسترس است و همچنین انتخاب روش کاشت آن تا میزان آفات و بیماری ها به حداقل رسیده و هزینه های نگهداری از گیاه کاهش یابد.
در این مقاله به بررسی پربارترین بذر هندوانه و روش های کاشت و نگهداری از آن خواهیم پرداخت:
معرفی گیاه هندوانه
گیاه هندوانه یکی از گیاهان خانواده کدوییان است و با دیگر محصولاتی مثل خیار و کدو در یک خانواده گیاهی قرار می‌گیرد. این گیاه در علم گیاهشناسی با نام علمی Citrullus lanatus شناخته می‌شود که به لحاظ اقلیمی بومی بخش جنوبی قاره آفریقا محسوب می‌شود.
هندوانه برگ‌هایی پهن داشته و گیاهی یکساله است که به صورت رونده رشد کرده و برگ‌ها و ساقه‌های آن پوشیده از کرک هستند. گل های این گیاه به رنگ سفید تا زرد رنگ است و هدف از کاشت این گیاه استفاده از میوه بزرگ و آبدار آن است که در فصول گرم سال بسیار پرطرفدار است. میوه گیاه هندوانه سته گوشتی بوده که بخش بندی خاصی ندارد و پوست آن ضخیم و سفت است و روی پوست میوه ممکن است انواعی از نقش‌ها (خط دار و..) دیده شود که در ارقام مختلف آن متفاوت است. گیاه هندوانه و میوه آن در صنایع غذایی و مصرف تازه خوری کاربرد گسترده ای دارد و قابل مصرف می‌باشد.
بهترین و پربارترین بذرهای گیاه هندوانه
پیش از معرفی بذرهای جدید که با نام بذرهای هیبرید (دورگ) شناخته می‌شوند، بیشتر کشاورزی با استفاده از بذرهای استاندارد انجام می‌شد. این بذرها حاصل از محصول سال بودند و از میوه ها جداسازی و برای کاشت در سال آینده استفاده می‌شدند. این شکل از پرورش محصول یک ایراد بزرگ داشت و آن این است که در سالیان آینده، گیاهان حاصل ضعیف تر بوده و محصول با کیفیتی تولید نمی‌کردند و این موضوع در مقیاس وسیع یک ضعف جدی محسوب می‌شود.
با معرفی بذرهای هیبرید یک تحول بزرگ در کشاورزی حاصل شد و حالا می‌شد بهترین و با کیفیت ترین محصول را از مزرعه برداشت نمود و میزان خسارت آفات و بیماری ها نیز در حداقل ممکن باشد اما بذرهای محصولات حاصل از بذرهای هیبرید قابل پرورش مجدد نیستند و نمی‌توانند محصولاتی به خوبی گیاه والدی خود تولید کنند بنابراین باید هر سال نسبت به خرید بذر هیبرید جدید اقدام نمود.
اصولا بهترین و پربارترین بذرهای گیاه هندوانه بذرهای هیبرید آن محسوب می‌شود و پس از آن ارقامی که به صورت استاندارد تهیه می‌شوند قرار دارند. در این بخش به معرفی بذرهای هیبرید و پربار گیاه هندوانه خواهیم پرداخت:
- بذر هندوانه هیبرید B 32:
یک از بذرهای شناخته شده و پرطرفدار در کشور ما خصوصا در مناطق جنوبی کشور، بذر هندوانه B32 محسوب می‌شود. این رقم از هندوانه متعلق به گروه کریمسون سوئیت بوده که توسط شرکت سمینیس توسعه یافته است. این رقم عملکرد بسیار بالایی در هکتار دارد و یکی از مزایای آن تولید میوه در شرایط آب و هوایی گرم و سرد است. از ویژگی‌های میوه این رقم از هندوانه می‌توان به پوست ضخیم و گوشت سفت اشاره کرد که هم بازارپسندی خوبی داشته و هم برای صادرات بسیار مناسب است. وزن یک هندوانه رقم B32 چیزی در حدود 10 تا 12 کیلوگرم بوده و شکل میوه آن به صورت بیضوی است. لازم به ذکر است که این رقم از هندوانه نسبت به آفات و بیماری های رایج مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد.
- بذر هندوانه هیبرید باراکا:
یکی از بذرهای بسیار پرطرفدار و پرمصرف در کشور ما، بذر هندوانه باراکا است. این بذر متعلق به رقم کریمسون سوئیت یا هندوانه خط دار است و در بخش های جنوبی کشور ما خصوصا استان خوزستان محبوبیت بالایی دارد و این محبوبیت در کشورهای همسایه نیز وجود دارد. شکل میوه های حاصل از این بذر بیضوی تا گرد و مشابه بذر هندوانه بی 32 می‌باشد. بذر هندوانه هیبرید باراکا نسبت به بیماری های مهم نظیر پژمردگی‌های فوزاریومی و آنتراکنوز مقاومت خوبی دارد. باراکا از نظر زمان رسیدگی، زودرس محسوب می‌شود و میوه هایی با وزن بین 8 تا 10 کیلوگرم و پوست تقریبا ضخیم با ماندگاری بالای میوه تولید می‌کند که عملکرد بسیار بالایی در هکتار دارد.
- بذر هندوانه هیبرید تاپگان:
یکی از بذرهای هیبریدی پرمصرف در کشور بذر هندوانه هیبرید تاپگان است که نوسط شرکت سینجنتا توسعه یافته است. این بذر متعلق به رقم کریمسون سوئیت یا هندوانه خط دار است که از بازارپسندی بسیار خوبی برخوردار است و برای صادرات نیز گزینه مناسبی است. تاپگان بسیار زودرس است و میوه هایی در اندازه بین 8 تا 10 کیلوگرم تولید می‌کند و همچنین نسبت به بیماری ها و آفات رایج در هندوانه از خود مقاومت خوبی نشان می‌دهد. تاپگان میزان باردهی خوبی دارد اما عملکرد آن نسبت به باراکا کمتر است. این بذر هندوانه در مناطق شمالی و جنوبی کشور قابلیت کشت و پرورش دارد.
- بذر هندوانه گالاتا:
یکی دیگر از بذرهای هیبرید گیاه هندوانه، گالاتا بوده که توسط شرکت سینجنتا توسعه پیدا کرده است. این بذر هیبرید از رقم کریمسون سوئیت محسوب می‌شود و شکل میوه حاصل از آن کشیده می‌باشد و وزن میوه تولیدی چیزی در حدود 10 تا 12 کیلوگرم است. گالاتا به لحاظ زمان رسیدگی میان رس محسوب می‌شود، نسبت به هندوانه بی 32 دیر رس محسوب می‌شود. این رقم نسبت به آفات و بیماری های رایج مقاومت نسبی دارد. کیفیت میوه حاصل از این بذر مشابه هندوانه بی 32 بوده و حتی بسیاری از کشاورزان آن را جایگزین هندوانه بی 32 می‌دانند. این رقم به لحاظ عملکردی پربار محسوب شده و میوه آن به دلیل داشتن پوست ضخیم ماندگاری و استحکام بالایی دارد که آن را به گزینه بسیار خوبی برای صادرات بدل کرده است.
کاشت و نگهداری از هندوانه
در بخش قبلی با چهار نوع از بذرهای پربار گیاه هندوانه آشنا شدیم. در این بخش قصد داریم تا روش های کاشت هندوانه و نگهداری از آن را بررسی کنیم.
هندوانه را به دو صورت می‌توان کشت نمود؛ 1. کشت نشایی 2. کشت مستقیم بذر.
- کشت نشایی:
در این روش بذرهای انتخابی (هیبرید یا استاندارد) در یک گلخانه طی مدت زمان بین 15 تا 20 روز در سینی ها یا کیسه های نشا کاشته می‌شوند و پس از رسیدن بذرها به اندازه خاص آن ها را به زمین اصلی منتقل می‌کنند. یکی از مزایای این روش از کاشت این است که گیاهچه قوی و با اندازه مناسب به زمین اصلی منتقل خواهد شد و این گیاهچه از مرحله حساسیت نسبت به بیماری های مرحله گیاهچه عبور خواهد کرد. از معایب این روش از کاشت این است که فرایند کشت زمان بر و هزینه بر خواهد بود و نیاز به نیروی انسانی بیشتری دارد.
- کشت مستقیم بذر:
این روش نسبت به روش کشت نشایی در کشور رایج تر است و در این روش بذرهای هندوانه به صورت مستقیم در عمقی از خاک قرار می‌گیرد و روی آن با یک لایه خاک پوشانده خواهد شد. این روش نسبت به روش کشت نشایی هزینه کمتری دارد و هزینه های مربوط به نیروی انسانی بهتر مدیریت خواهد شد اما یک عیب بزرگ این روش این است که گیاهچه که نسبت به بیماری ها و آفات حساس است ممکن است توسط عوامل خارجی از بین برود و یا بذر هندوانه توسط پرندگان و موش ها خورده شود و نیاز به کشت مجدد بذر باشد.
با این حال استفاده از یکی از دو روش فوق براساس شرایط و امکانات موجود برای کشت هندوانه مناسب می‌باشد.
نگهداری از هندوانه
نگهداری از گیاه هندوانه شامل مراحل مختلفی اعم از آبیاری، کوددهی و مبارزه با آفات و بیماری ها است که در این بخش به بررسی هرکدام خواهیم پرداخت:
آبیاری هندوانه باید براساس شرایط آبی منطقه و میزان دمای شب و روز انجام شود. در مرحله کاشت بذر تا جوانه زنی بذرها نیاز به رطوبت دارند و شرایط غرقاب اصلا مناسب نیست اما پس از جوانه زنی و آغاز رشد گیاهچه آبیاری باید مرتب انجام شود و با افزایش رشد گیاه و رسیدن به رشد رویشی و در ادامه آن رشد زایشی نیاز به آب بیشتر خواهد شد. یکی از راه های داشتن گیاه و بوته سالم و مقاوم رعایت نظم در آبیاری می باشد که باید به آن توجه ویژه شود.
تغذیه گیاهی هندوانه از اهمیت بالایی برخوردار است و در مزارعی که هندوانه را با هدف صادرات و بازارهای خاص تولید می کنند این موضوع از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. برای کشت هندوانه نیاز به استفاده از گروهی از کودها به صورت گرانول و پیش کاشت است تا خاک بتواند از گیاهچه جوان به خوبی حمایت کند. پس از ظهور گیاهچه استفاده از کود های NPK که میزان فسفر بالایی دارند در کنار کودهای با میزان نیتروژن بالا مثل انواع کودهای نیترات ضروری است. به منظور تحریک بیشتر گلدهی و افزایش مقاومت در شرایط نامساعد، خصوصا شرایط شوری و تنش های دمایی استفاده از کودهای پتاسیمی و پتاسیم بالا مثل کود های 40 5 5 و یا سولفات پتاسیم ضروری است.
سایر ترکیبات کودی مثل کودهای هیومیک اسید، کودهای جلبک دریایی و یا کودهای آمینواسیدی می توانند طی یک برنامه مدون و در تناوب با سایر کوددهی ها استفاده شوند.
در بحث مبارزه با آفات و بیماری های هندوانه، پایش جمعیت آفات و بیماری های رایج در منطقه و مزرعه و انجام فرایندهای مدیریتی اهمیت دارد. این پایش کمک می‌کند تا هزینه های نگهداری از مزرعه کاهش داشته باشد و محصول سالم تری نیز تولید شود. در گیاه هندوانه بیماری های ویروسی اهمیت زیادی دارند، به محض مشاهده حشرات مکنده مثل شته یا تریپس و یا سفید بالک باید نسبت به مبارزه با آفات اقدام کنید و بوته های با علائم آلودگی به بیماری های ویروسی را فورا حذف کنید. در خصوص بیماری های قارچی نیاز است تا درمان با سموم قارچکش مناسب در مراحل اولیه انجام شود اما در صورت گسترش بیماری باید نسبت به حذف بوته و جایگزینی آن اقدام کنید.
به منظور مبارزه بهتر و اصولی تر با آفات و بیماری ها در هندوانه و سایر محصولات لازم است تا با متخصصین گیاهپزشکی مشورت کنید تا بتوانید به بهترین شکل با عوامل خسارت زا مبارزه کنید.
جمع‌بندی
در این مطلب به معرفی بذرهای پربار و پرمحصول گیاه هندوانه پرداخته شد و روش های کاشت و نگهداری از آن نیز بررسی شد تا بتوانید اطلاعات کافی درمورد روش های کاشت و نگهداری از هندوانه بدست آورید.
