مهم ترین آفات مرکبات و روش کنترل آن ها
مرکبات یکی از مهمترین میوه‌ها در جهان هستند و در اکثر مناطق جهان کشت می‌شوند. با این حجم اهمیت، آفات مختلفی وجود دارند که می‌توانند به نمونه‌های مختلف مرکبات آسیب برسانند. برای حفظ سلامت مرکبات، نیاز به مدیریت جامع آفات حشره‌ای داریم که به شاخه ها، برگ‌هاو میوه‌ها آسیب وارد میکنند. مدیریت این آفات می‌تواند شامل استفاده از حشره‌کش‌های شیمیایی و طبیعی باشد. در مقالات قبلی، به بررسی گسترده‌ای از بیماری‌ها، آفات، روش‌های آفت‌کشی و راهکارهای مقابله پرداخته شده است. در این مقاله، ما انواع مهم آفات مرکبات از جمله شته‌ها و کنه‌ها را معرفی کرده و روش‌های مبارزه با آنها را توضیح خواهیم داد. پس در ادامه همراه ما باشید تا اطلاعات بیشتری کسب کنید.
انواع آفت های مرکبات
در این مقاله به شناخت و بررسی انواع آفت مرکبات، نحوه عملکرد آنها و راهکارهای مبارزه با آنها پرداخته شده است.
تریپس
تریپس (Thysanoptera) یکی از مهم ترین آفات مرکبات در باغات جنوب کشور و بخشی از نواحی شمال است. رنگ تریپس ها متفاوت است، این حشرات می توانند با توجه به تغذیه ای که دارند از کرم رنگ تا تیره (سیاه) دیده شوند. این حشرات، تخم‌های خود را در روی برگ، میوه و سرشاخه‌های جوان قرار می‌دهند. این آفت در طول 2-3 هفته، یک نسل به وجود می‌آورد. تریپس مرکبات بیشتر به جوانه‌ها و سرشاخه‌های گل و میوه خسارت می‌زند. با رشد میوه، سلول‌های آسیب دیده از تغذیه حشره نیز رشد می‌کند و باعث بد شکلی پوست میوه میشود. برای کنترل تریپس از سموم فسفره ی سیستیک استفاده می شود. (پروتئوس، موسپیلان یا همان استامی پراید، موونتو برای کنترل این آفت توصیه نمی گردد.)
کنه ها
کنه‌ها که از آفات مهم مرکبات محسوب می‌شوند. این آفت ها تخم مرغی شکل و به رنگ قرمز یا مخملی هستند. تخم‌های این حشره بر روی سرشاخه درختان زمستان گذرانی می‌کند. کنه‌ها به سه دسته کنه زنگار (کنه نقره ای)، کنه قرمز مرکبات و کنه مرکبات جنوب یا شرق تقسیم می‌شوند. رنگ آفت از بی رنگ و با توجه به تغذیه و نوع گونه ی آفت می تواند سبز، قرمز و ... باشد. این آفت با مکیدن شیره گیاهی، کیفیت محصولات را کاهش و باعث بدشکلی میوه نیز میشود. برای مبارزه با کنه بهتر است پس از خرید سم مناسب، سم پاشی زمستانه به همراه روغن پاشی انجام شود. و در صورت مشاهده اولین علائم آلودگی سمپاشی تابستانه در اوایل تیرماه صورت گیرد. سموم موثر علیه آفت کنه در مرکبات شامل: نیسورون، ابامکتین، نئورون، آدیوس، دانی ساربا، پروپارژیت و … هستند.
- کنه قرمز مرکبات
- کنه زنگ مرکبات
- کنه مرکبات جنوب یا کنه شرقی مرکبات
شپشک ها
شپشک‌ها که از آفات خسارت زا در مرکبات هستند. در شرایط طغیان و اپیدمی آسیب جدی به درختان وارد میکنند و در نهایت باعث ریزش برگ و میوه می‌شوند. این حشرات با تغذیه از شیره گیاه، مقدار زیادی عسلک ترشح میکنند که باعث جذب قارچ فوماژین می‌شوند و مرکبات را آلوده می‌نمایند. شپشک سپردار، شپشک ستاره‌ای، شپشک آرد آلود نمونه‌ای از انواع شپشک‌ها هستند که روی درخت مرکبات فعالیت دارند. برای مبارزه با آفات مرکبات، استفاده از روغن ولک با غلظت‌های مناسب در تابستان و زمستان باعث خفه شدن شپشک‌ها میشود. روغن و لک در تابستان به دلیل ایجاد گیاه سوزی بلااستفاده است و در تابستان باید از روغن های تابستانه استفاده کرد. سم پاشی در مرحله پورگی به همراه روغن جمعیت شپشک‌ها را به شدت کاهش می‌دهد. سموم موثر علیه سپردارها، کلرپیریفوس، سایپرمترین، موسپیلان، افوریا، آکتارا و … هستند.
شپشک آرد آلود مرکبات
بالشتک ها
به عنوان یکی دیگر از آفات مرکبات می‌توان به بالشتک اشاره کرد. تخم این حشره به صورت پنبه‌ای و نیم دایره است. عموما بیش از 80 درصد تخم‌های بالشتک در قسمت زیری برگ و مابقی روی برگ تشکیل می‌گردند. این آفت با تغذیه از شیره گیاهی موجب ضعف در درختان میشود و با دفع عسلک باعث جذب قارچ فوماژین می‌گردد. مهم ترین و بهترین راه مبارزه با بالشتک استفاده از کفشدوزک استرالیایی است. هرس تاج قسمت‌های پایینی درختان و حذف شاخک‌های خشک از روش‌های دیگر مبارزه با این آفت محسوب میشود. سموم شیمیایی موثر علیه آفت بالشتک مرکبات، سم آدمیرال، موونتو، استامی پراید، دورسبان، موسپیلان و … هستند.
شته
شته‌ها که در دسته مهمترین آفات مرکبات قرار دارند؛ علاوه بر اینکه از شیره گیاهی تغذیه میکنند و عسلک ترشح می‌نمایند، به عنوان ناقل بیماری ویروسی تریستزا نیز شناخته می‌شوند. شته به دو دسته سبز و سیاه طبقه بندی میشود. لارو و حشره کامل کفشدوزک تاثیر و اهمیت قابل توجهی در کاهش جمعیت این آفت دارند. اگر جمعیت شته‌ها در اوایل فصل زیاد باشد، به هنگام شروع جوانه زنی می‌توان سمپاشی نمود. در این مرحله، شته کش چس یا پریمیکارب توصیه میشود.
- شته سبز مرکبات
- شته سیاه مرکبات
- شته قهوه ای مرکبات
پروانه مینوز
پروانه مینوز برگ مرکبات در اکثر باغات مرکبات هر ساله خسارت وارد می‌کند. لارو این آفت با ایجاد دالان‌هایی در اپیدرم برگ از پارانشیم آن تغذیه می‌کند. تغذیه آفت باعث چروک شدن و چین خوردگی برگ‌ها و ایجاد دالان‌هایی رنگ پریده روی سطح برگ میشود. در صورت بالا بودن خسارت، برگ‌ها زرد و خشک می‌شوند و نهایتا ریزش میکنند. برای مبارزه شیمیایی علیه پروانه مینوز مرکبات استفاده از سم کنفیدور توصیه میشود.
سپردار قهوه ای
آفت سپردار قهوه ای مرکبات با نام علمی Chrysomphalus dictyosepermi از مهم ترین آفات مرکبات شمال و جنوب کشور است. آفت سپردار قهوه ای مرکبات به صورت کروی و گرد بر روی برگ ها و میوه ها بیشتر دیده می شود. سپردار قهوه ای مرکبات از شیره برگ و میوه تغریه می کند. آفت سپردار بر روی شاخه ها دیده نمی شود. به دلیل مکیدن شیره گیاهی در میوه محل تغذیه آفت به صورت نقاط فرو رفته بر روی میوه دیده می شود. با توجه بدن آفت زیر یک سپر قرار دارد در برابر سموم شیمیایی در امان می مانند. زمان مبارزه با سپردار قهوه ای مرکبات باید قبل از تشکیل سپر باشد. برای تعیین زمان مبارزه با آفت هر هفته از برگ ها نمونه برداری و زیر بینوکلر بررسی شود. زمانی که بیش از 60 درصد آفت در برگ های آلوده در زیر بینوکلر به شکل متحرک بود سمپاشی صورت گیرد. زمان نمونه برداری از اواسط بهار شروع شود.
با توجه به تجربیات زمان مبارزه با سپردار قهوه ای مرکبات در باغات معمولا زمان مبارزه از اواخر بهار تا ابتدای تابستان می باشد. به یاد داشته باشید در مبارزه با آفات سپردار جهت نفوذ بهتر سم و افزایش اثر کشندگی از روغن های تابستانه و زمستانه همراه حشره کش های شیمیایی دورسبان یا اتیون استفاده شود.
نرم تنان مضر
راب ها و حلزون ها، هر ساله خسارت زیادی به میوه های مرکبات به ویژه نارنگی و نهالستان های مرکبات وارد نموده و موجب خسارت زیادی به باغداران می شوند. راب خاکستری Parmacella ibera و حلزون قهوه ای Caucasotachae lencoranea از لحاظ جمعیت و میزان خسارت، گونه های غالب نرمتنان باغ های مرکبات استان مازندران هستند. این آفات در فصل بهار در خزانه ها از برگ نهال های جوان تغذیه نموده و فصل تابستان را اغلب با خواب تابستانه سپری می کنند و با شروع بارش های پائیزه و خنک شدن هوا شروع به فعالیت نموده و از برگ و میوه های مرکبات به وِیژه نارنگی تغذیه نموده و شرایط را برای فعالیت عوامل بیماری زا (قارچ ها) مساعد می سازند.
حلزون قهوه ای
حلزون قهوه‌ای، یکی از انواع نرم تنان است که باعث آسیب رسیدن به مرکبات میشود. حلزون‌های سفید نیز برای مرکبات، مشکل ساز هستند. از انواع حلزون‌ها می‌توان به حلزون تاکستان، حلزون مخروطی و حلزون سفید ایتالیایی اشاره کرد. گرچه هر کدام از انواع حلزون برای مرکبات آسیب‌زا می‌باشند. اما حلزون قهوه‌ای مشکل بیشتری ایجاد می‌کند و با سمپاشی می‌توان جلوی فعالیت مخرب این نوع آفت را گرفت.
برگخوار مرکبات
پروانه برگخوار مرکبات یک حشره است که در مراحل مختلف زندگی خود، برگ‌های درختان مرکبات را مصرف می‌کند و می‌تواند به مرکبات مختلف آسیب برساند. این حشره از خانواده پروانه‌ها (Lepidoptera) می‌باشد.
پروانه برگخوار مرکبات یا دم چلچه ای از آفات برگخوار مرکبات است. لارو این پروانه اندازه بزرگی دارد و رنگ بدن لارو همرنگ با برگ مرکبات جهت در امان ماندن در برابر دشمنان طبیعی می باشد. لارو افت برگخوار مرکبات قدرت تغذیه ای بالایی دارد و از برگ های تازه روییده شده تغذیه می کنند. برگخوار مرکبات به طور اختصاصی به مرکبات حمله می کند. تغذیه آفت تا حدی می تواند پیش رود که از برگ فقط رگبرگ باقی بماند.
خسارت آفت برگخوار مرکبات اقتصادی نیست. در صورت مشاهده می توان کرم ها را جمع و در معرض پرندگان قرار داد. در نهالستان ها اگر خسارت بالا باشد می تواند از حشره کش بی تی استفاده کرد.
کپک دوده ای
کپک دوده ای یا دوده مرکبات، در شمال بسیار شایع است و بروی سطح میوه و برگ و شاخه حالت دوده ی سیاهی فرا می گیرد. عامل این بیماری که کاهنده میزان فتوسنتز گیاه است و گیاه را از رشد باز می دارد قارچی به نام Capnodium citri است.حشرات مکنده ای که عسلک تولید میکنند مانند شته ها و… باعث چسبندگی این قارچ های موجود در هوا به سطوح درخت مرکبات است بنابراین در قدم اول مبارزه با این بیماری ابتدا باید با حشرات مکنده روی درخت مبارزه کرد و برای این کار توصیه می شود 2 الی 3 بار در سال سم پاشی صورت گیرد. یک بار در اسفند ماه، یک بار هم در بهار زمانی که میوه درخت اندازه فندق شده است. و دفعه سوم در شهریور و استفاده از سموم حشره کش فسفره تماسی و گوارشی و سیستمیک و روغن سمپاشی.
آفات مرکبات شمال
از میان آفت هایی که نام برده شد، همه از آفتهای غالب منطقه شمال نیستند بلکه دامنه آلودگی برخی از آنها در سراسر باغات شمال وجود ندارد. آفات مرکبات در مناطق شمالی که شرایط آب و هوایی خنکتر و مرطوب‌تری دارند، ممکن است متفاوت باشند.
برای مدیریت آفات مرکبات در مناطق شمال، روش‌هایی از جمله استفاده از حشره‌کش‌های طبیعی و شیمیایی و کنترل بیولوژیک می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، نظارت دقیق بر گیاهان و سرعت واکنش به ظهور آفات نقش مهمی در پیشگیری ازگسترش آفات دارد.
در شمال کشور با شپشک ها، با سموم فسفره (گوزاتیون، دیازینون، متاسیستوکس، مالاتیون و ...) و روغن ولک مبارزه می شود. برای مبارزه با کنه ها از کنه کش های اختصاصی استفاده میشود. در سال های اخیر برای مبارزه با شپشک آرد آلود و شپشک استرالیایی از سوسک ''کریپتولموس'' و سوسک ''نوویرس کاردنیالیس'' که دشمنان طبیعی این دو آفت هستند، استفاده می شود. برای مبارزه با سوسک ها و پروانه ها (به ویژه مینوز) نیز از سموم فسفره بهره می گیرند. برای مبارزه با حلزون ها و رابها از متالدهاید استفاده می شود.
آفات درخت پرتقال
شپشک مومی از آفت های غالب در منطقه شرق مازندران به ویژه در منطقه ساری است. کنه نقره ای و قرمز در تمام منطقه پراکنده است. سپردار قهوه ای در غرب منطقه غالب است. شپشک استرالیایی و آرد آلود به صورت موضعی در استان مازندران اهمیت دارد ولی در غرب مازندران بیشتر است.
آفت برگ درخت پرتقال
کپک دوده ای (Sooty Mold): اگر بر سطح برگ های پرتقال شاهد خال های سیاه بودید، بدانید که درخت پرتقال شما متوجه یک مشکل ساده است. کپک دوده ای که نوعی قارچ است و از شهد به جا مانده از شته ها تغذیه می کند، دلیل این علائم است. برای رفع این مشکل می توانید برگ های درخت پرتقال را همراه با محلول آب و صابون بشویید.
| نوع آفت | مبارزه شیمیایی |
| تریپس ها | پروتئوس، موسپیلان (استامی پراید) |
| کنه ها | نیسورون، ابامکتین، نئورون، آدیوس، دانی ساربا، پروپارژیت |
| شپشک ها | کلرپیریفوس، سایپرمترین، موسپیلان، افوریا |
| بالشتک ها | سم آدمیرال، موونتو، استامی پراید، دورسبان، موسپیلان |
| شته ها | پریمیکارپ |
| مینوز | سم کنفیدور |
| سپردار قهوه ای | دورسبان یا اتیون |
| نرم تنان مضر (راب ها وحلزون ها) | متالدهاید |
جمع بندی
کنترل و از بین بردن آفت مرکبات به علت خسارتی که آنها به محصولات طبیعی وارد میکنند، اهمیت دارد. برای این کار باید به بخش‌ها و مراحلی از این فرآیند توجه کرد. اولین مرحله، شناسایی انواع آفت و مرحله بعد از آن بررسی زیان‌های وارد شده توسط هر کدام است. سپس باید راهکار مقابله با هر نوع آفت سنجیده و اولویت بندی شود. برای مقابله با آفات، راه‌های مختلفی مثل سم آفت کش و آفت کش‌های ارگانیک وجود دارد. با گرفتن مشاوره از متخصصان این حیطه و توضیح مورد خود، می‌توانید بهترین روش را پیگیری کنید. کارشناسان دشت سبز آماده مشاوره دهی به شما عزیزان هستند. شما همچنین می توانید انواع سموم شیمیایی برای مقابله با آفت ها را از این مجموعه خریداری نمایید.
