راهنمای گام به گام استفاده از کود NPK برای محصولات زراعی و باغی

گیاهان برای رشد و توسعه نیاز به دست یابی به عناصر معدنی دارند. عمده این عناصر از طریق مسیر ریشه جذب گیاه می شود و از طریق آوندهای تعبیه شده در گیاه به سرتاسر آن منتقل شده تا در فرایند های مختلف استفاده شوند. اهمیت استفاده از ترکیبات کودی برای تغذیه گیاهی بسیار بالاست و بدون استفاده از آن ها رسیدن به محصول اقتصادی امکان پذیر نیست، این ترکیبات لزوما شیمیایی یا ارگانیک نیستند و بسته به نحوه کشت و نوع استفاده از ترکیبات کودی می توان از انواع کودهای ارگانیک و یا کودهای شیمیایی آن استفاده کرد تا به نتیجه مطلوب رسید. فقدان هر کدام از عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در گیاهان در مراحل مختلف منجر به بروز عارضه های مختلفی خواهد شد که در صورت عدم جبران هزینه های بیشتری را متحمل خواهد کرد. در این مطلب به بررسی عناصر یاد شده و ترکیب کودی NPK خواهیم پرداخت و نحوه استفاده از این ترکیبات را در درختان میوه و زراعت بررسی می کنیم:

کود NPK چیست؟

سوالی که ممکن است در ذهن بسیاری نقش ببندد این است که منظور از کود NPK چیست؟ نام NPK از سه عنصر نیتروژن (N) ، فسفر (P) و پتاسیم گرفته شده است و ترکیب کودی که این سه عنصر را در کنار هم داشته باشد NPK نامیده می شود. این کود ها انواع مختلفی دارند که به صورت عددی معرفی می شوند به عنوان مثال، معروف ترین این ترکیبات کود سه بیست یا 20 20 20 و کود پتاس بالا 36 12 12 می باشند که از پرکاربردترین کودهای NPK هستند.

در بسیاری از ترکیبات کودی NPK که در بازار مشاهده می کنید علاوه بر سه عنصر یاد شده، گروهی دیگر از عناصر قابل ردیابی هستند که به عنوان عناصر میکرو با مقدار کم یا Trace element یا TE روی بسته بندی درج شده اند. این عناصر می توانند شامل روی، منگنز، منیزیم، آهن، بور، مولیبدن و.. باشند که به اثر گذاری بیشتر ترکیب کودی و رفع نیاز غذایی در گیاهان کمک زیادی می کند.

یکی از مهمترین نکاتی که در استفاده از این گروه از کود ها باید به آن توجه کرد این است که هر کدام از این ترکیبات برای مراحل رشدی ویژه ای اختصاص یافته است و لزوما باید در همان مرحله استفاده شوند. در صورتی که از هر کدام از این ترکیبات کودی بیش از اندازه استفاده شود نتیجه مطلوبی در بر نخواهد داشت و منجر به کاهش عملکرد و حتی مسمومیت در گیاه می شود.

انواع ترکیبات کودی NPK

در بخش قبلی با ماهیت ترکیبات NPK آشنا شده و معروف ترین آن ها نیز معرفی شدند، حال در این بخش به معرفی تعدادی دیگر از شناخته شده ترین این گروه از کود ها پرداخته و موارد استفاده از آن ها در مزارع و باغات را بیان می کنیم:

• کود 20 20 20

یکی از شناخته شده ترین کودهای NPK در بازار، کود سه بیست می باشد. این کود ترکیبی متعادل از سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم است که نیاز گیاه به این سه عنصر را به خوبی رفع خواهد کرد. استفاده از این کود در گیاهان زراعی و درختان میوه باغات و سایر موارد متداول و توصیه شده است.

در زراعت، این کود به دلیل تامین متعادل سه عنصر مهم در رشد و توسعه گیاهی، بهتر است در ابتدای کاشت یا مدتی پس از جوانه زنی استفاده شود تا رشد رویشی متعادلی را برای گیاه به ارمغان بیاورد. در درختان میوه نیز بهتر است پس از ریزش شکوفه ها و نمایان شدن برگ های نورسته، از این کود استفاده شود تا رشد رویشی و زایشی متعادلی را شاهد باشیم. ناگفته نماند که کود سه بیست در تغذیه گیاهی گیاهان زینتی نیز نقش بسیار پررنگی دارد.

• کود 36 12 12

پس از کود 20 20 20، می توان گفت که کود 36 12 12 که با عنوان کود پتاسیم بالا نیز شناخته می شود بسیار معروف می باشد. این ترکیب کودی، مقدار بالایی از عنصر پتاسیم را در ترکیب خود دارد و به منظور رفع نیاز به پتاسیم در گیاه مورد استفاده قرار می گیرد.

پتاسیم در زراعت نقش بسیاری در بهبود کیفیت دانه بندی در خوشه ها و استحکام هرچه بیشتر ساقه ها و جلوگیری از ورس و همچنین کاهش آسیب ناشی از حمله آفات و بیماری ها دارد. در درختان میوه، درختانی که در مرحله پرشدن و رسیدگی میوه با کودهای پتاسیمی مثل 36 12 12 تغذیه شده اند رنگ و طعم بهتری دارند و همچنین از بازارپسندی بیشتری نیز برخوردار هستند.

• کود 10 52 10

یکی از مهمترین کودهای گروه NPK، کود 10 52 10 می باشد. این ترکیب کودی مقدار بالایی از عنصر فسفر را در کنار مقادیر کمتری از دو عنصر نیتروژن و پتاسیم را در اختیار گیاه قرار می دهد. عنصر فسفر نقش بسیار موثری در گسترش سیستم ریشه و همچنین تامین انرژی در گیاه و فرایند گلدهی در درختان دارد.

بهترین زمان استفاده از کود 10 52 10 زمانی است که شما در زراعت، در زمین اصلی، گیاهچه در حال رشد دارید. توسعه ریشه در مرحله گیاهچه بسیار با اهمیت بوده و گیاهچه با ریشه قوی در نهایت بوته سالم و قوی تری خواهد بود. در خصوص گیاهان زراعی مثل گندم و برنج، علاوه بر مرحله گیاهچه، در مرحله پنجه زنی نیز استفاده از کود 10 52 10 توصیه می شود تا خوشه دهی در این گیاهان و تامین انرژی مورد نیاز این فرایند به خوبی تامین شود.

درختان میوه نیاز متفاوتی به عنصر فسفر دارند، پس از خواب درختان و آغاز تورم جوانه ها، علاوه بر استفاده از فروت ست به صورت محلول پاشی بهتر است همزمان اقدام به آبیاری با کود 10 52 10 نمود تا شکوفه های بیشتر و قوی تری در سرشاخه های این درختان تشکیل شود. همچنین این درختان انرژی زیادی باید صرف تولید گل و فرایند گرده افشانی کنند که لازمه آن عنصر فسفر در مولکول پرانرژی ATP است.

در بازار شما ممکن است ترکیبات کودی متفاوتی با آن چه در این بخش ذکر شد مشاهده کنید مانند انواع گرانول و مایع و ممکن است این سوال در ذهن شما ایجاد شود که چگونه می توان کاربرد آن ها را به درستی متوجه شد؟ در قدم اول، همواره حتما لیبل بسته بندی را به خوبی مطالعه کنید تا بتوانید به بهترین شکل از آن ترکیب کودی استفاده کنید، قدم بعدی، همانطور که گفته شد اعداد بیان شده در این نوع از ترکیبات کودی بیانگر درصد عناصر به کار رفته از سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم است و با توجه به نقش این عناصر که در این بخش به آن ها پرداخته شد می توانید کاربرد آنها را دریابید.

نکات مهم در استفاده از کود NPK

در استفاده از ترکیبات کودی NPK باید به یک سری نکات مهم توجه کنید که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم منجر به بهبود کارایی و افزایش بازدهی این ترکیبات منجر خواهد شد. این نکات شامل:

• رعایت دز مصرفی:

همواره بیشتر بهتر نیست! توجه کنید که استفاده بیش از حد مجاز تعریف شده در یک واحد مصرفی از کود نمی تواند اثر مطلوب تری داشته باشد. زمانی که برای یک ترکیب کودی دز مصرفی تعیین شده است یعنی در آن دز و مقدار شما می توانید بهترین تاثیر را با رعایت سایر عوامل جانبی شاهد باشید. استفاده کمتر و یا بیشتر از این مقدار تعیین شده نتیجه مطلوبی در بر نخواهد داشت و می تواند عوارض جبران ناپذیری در گیاهان مختلف ایجاد کند.

• انتخاب روش کاربرد موثر:

بسیاری از کودهای NPK قابلیت این را دارند که هم به صورت محلول پاشی و هم به صورت آبیاری در خاک مورد استفاده قرار بگیرند. اینکه شما با کدام روش بتوانید از این ترکیبات بهره ببرید بسته به امکانات موجود تعیین می شود. سعی کنید همواره روشی را انتخاب کنید که می توانید به شکلی درست آن را اجرا کنید زیرا عدم اجرای درست فرایند بکارگیری کودها در نهایت نتیجه مطلوبی را نیز در بر نخواهد داشت.

• رعایت بهداشت ادوات کشاورزی:

یکی از مهمترین نکاتی که در استفاده از کودهای مختلف و یا کود NPK در روش محلول پاشی باید به آن توجه کنید این است که مخزن سمپاش و مسیر شلنگ های آن باید کاملا تمیز باشد و با آب شیرین شستشو داده شود تا در صورتی که پیش از این از ترکیبات دیگری خصوصا علفکش ها یا سایر ترکیبات آفتکش استفاده کرده اید، باقیمانده آن ها از مدار سمپاش خارج شده تا اثر سوئی روی کود مورد استفاده نداشته باشد.

• انتخاب نوع نازل:

در صورتی که برای استفاده از این گروه از کود ها یا سایر ترکیبات کودی از روش محلول پاشی استفاده می کنید باید نازل مخصوص به این ترکیبات را در سمپاش خود بکار ببرید تا بهترین اثر گذاری را شاهد باشید.

• انتخاب زمان بکارگیری کود:

زمان بکارگیری ترکیبات کودی در طول روز می تواند در اثر گذاری آن نیز موثر باشد. به عنوان مثال محلول پاشی کود ها چه در زراعت و چه در درختان میوه و.. در ساعات گرم روز نه تنها اثر مطلوبی ندارد بلکه می تواند منجر به عوارضی مثل گیاهسوزی یا لکه برگی شود که جبران آن بسیار زمان بر خواهد بود. بهترین زمان محلول پاشی در اوایل صبح و یا انتهای روز به هنگام غروب خورشید است که دمای هوا در شرایط متعادل قرار دارد.

• اختلاط کودها:

مخلوط کردن کودها با سایر کود ها یا ترکیبات آفتکش یکی از موضوعات مورد سوال بسیاری از کشاورزان و باغداران است. به صورت کلی اختلاط چند کود یا کود ها با سموم توصیه نمی شود و شما تنها در صورتی مجاز به ترکیب موارد یاد شده هستید که ثابت شود این اختلاط اثر سوئی روی گیاه ندارد. از طرفی، نداشتن اثر نامطلوب روی گیاه نمی تواند بیانگر موفقیت آمیز بودن اختلاط باشد زیرا تاثیر هر کدام از اجزای ترکیب شده نیز نباید تحت تاثیر قرار بگیرند تا بتوانیم بگوییم یک اختلاط موفقیت آمیز را شاهد بودیم.

جمع‌بندی

استفاده از کود های مختلف در کشاورزی می توانند به افزایش بهره وری محصولات منجر شوند که در نتیجه آن بالا رفتن امنیت غذایی می باشد، البته در این راه باید به حفظ منابع خاک و آب نیز توجه ویژه داشته باشیم. کودهای NPK نقش بسیار پررنگ و غیر قابل انکاری در تولید محصولات کشاورزی دارند که در این مطلب به نکات مهم در استفاده از آن ها و همچنین معرفی معروف ترین این کود ها پرداخته شد تا بتوانید با آگاهی بیشتری نسبت به این ترکیبات از آن ها استفاده کنید.