هرس درختان میوه و اصول آن
هرس درختان میوه و اصول آن
برای داشتن یک باغ میوه زیبا که بتواند هم محصول خوبی داشته باشد هم نگهداری از آن آسان باشد باید علاوه بر رعایت نکات تغذیه‌ای و آبیاری به موارد دیگر از جمله هرس درختان توجه داشت. ممکن است شما به عنوان یک باغدار یا فردی که درخت میوه در منزل خود کاشته تا از محصول آن بهره ببرد متوجه این موضوع شده باشید که با وجود رسیدگی‌های شما از نظر تغذیه و آبیاری، همچنان درخت یا درختان شما محصول مناسبی ندارد یا در شرایط ایده‌آل خود قرار ندارد. در این موارد باید حتما گزینه هرس درختان خود را مدنظر قرار دهید.
در این مقاله به نکاتی که می‌تواند به شما در هرس اصولی درختان کمک کند خواهیم پرداخت:
- تعریف هرس:
هرس درختان از روش‌های فیزیکی است که به جهت تغییر در فرایند رشد و نمو گیاهان انجام میشود. واژه هرس به معنی سربرداری و حذف شاخه‌ها و بخش‌های اضافی گیاه است تا گیاه به شکل و شمایل منظمی از رشد برسد. زمان هرس برای هر درخت میوه متفاوت می‌باشد. اصولا هرس برای رسیدن به اهداف زیر می‌باشد:
- 1) آسان شدن نگهداری از درخت و فرایندهای باغداری با کنترل ارتفاع و شکل درخت
- 2) حفظ سلامت درخت با از بین بردن بخش‌های خشک و بیمار یا آسیب دیده
- 3) افزایش گردش هوا به منظور کاهش آفات و بیماری‌ها
- 4)رسیدن نور به همه‌ی میوه‌ها برای رسیدگی و رشد بهتر آن‌ها
ابزار مناسب جهت انجام هرس:
یکی از مواردی که در ابتدای هرس به آن باید توجه کنید تهیه ابزار مناسب می‌باشد. ابزار هرس تنوع بالایی دارند و شامل قیچی هرس، اره باغبانی که به فرم اره دستی، اره برقی و اره بنزینی در بازار یافت می‌شوند. استفاده از ابزار نامناسب هم از سرعت انجام کار کم می‌کند و هم می‌تواند موجب آسیب‌های ناخواسته به گیاه شود.
هرس را از جنبه‌های مختلف می‌توان بررسی کرد:
- زمان هرس
1) هرس زمستانه یا خشک:
هرس درخت میوه در زمستان و پس از برگ‌ریزی یک فرایند بسیار مفید برای درخت است. در این فصل گیاه فاقد برگ است بنابراین می‌توان به راحتی شکل درخت را مطابق بهترین حالت آن طراحی کرد. هرس درخت در اواخر فصل زمستان زمان مناسب تری است زیرا درخت می‌تواند زخم‌های ناشی از برش را به راحتی التیام دهد. هرس زمستانه سبب تحریک بیشتر رشد درخت در فصل بهار خواهد شد. این بدین معنی است که درخت شاخه‌های آسیب دیده و بیمار خود را از دست می‌دهد و تمام انرژی خود را صرف شاخه‌های سالم می‌کند.
2) هرس تابستانه
این فرایند از هرس درمورد درختانی که رشد زیادی دارند و اگر در فصل رشد به حال خود رها شوند ارتفاع زیادی می‌گیرند، کاریرد دارد. از بین بردن شاخه‌ها و بخش‌های آسیب دیده یا بیمار در طول فصل رشد، حذف نرک‌ها، نفوذ نور به درون درخت از اهداف هرس تابستانه است. زمان این نوع از هرس از اوایل بهار تا انتهای تابستان می‌تواند ادامه داشته باشد. این موضوع تا حد زیادی به نوع گیاه و شرایط اقلیمی منطقه متفاوت است. هرس تابستانه باید نسبت به هرس زمستانه با شدت کمتر انجام شود.
- مراحل انجام هرس
1) تمیز کردن درخت
شروع این مرحله با حذف بخش‌های مرده، بیمار یا آسیب دیده شروع میشود. جوانه‌هایی که از پایه درخت منشا گرفته را حذف کنید زیرا از پایه پیوند منشا می‌گیرند نه از پیوندک آن. شاخه‌های کاملا عمودی و نرک را کامل حذف کنید. در این مرحله باید به این موضوع توجه داشته باشید که در محل برش ناخنک یا مهمیز بجا نگذارید. ناخنک‌ها رشد نمی‌کنند و محل ایجاد بیماری یا تجمع آفات می‌شوند.
2) تنک کردن
در این مرحله باید شاخه‌هایی که به سمت درون و پایین درخت رشد کرده و یا حالت درهم تنیده دارند حذف کنید. این کار سبب ورود نور و هوا به داخل درخت میشود و موجب رشد بهتر درخت و محصول آن و همچنین کاهش جمعیت آفات و بیماری‌ها میشود. شاخه‌های رقابت کننده یا شاخه‌هایی که به تعداد زیاد از یک نقطه منشا می‌گیرند باید هرس شوند و بهترین و سالم ترین آن که زاویه رشد مناسبی نیز دارد انتخاب کنید.
3) سرزنی
طی این مرحله یک فرایند تقریبا ساده‌ای انجام میشود که در آن می‌توانید 20 تا 30 درصد رشد سال قبل را حذف کنید تا شاخه‌ها به جای رشد باریک و بلند، ضخیم و کوتاه شوند تا تحمل آن‌ها نسبت به وزن میوه در فصل رشد بالاتر رود. این کار درواقع کوتاه کردن درخت محسوب میشود. بسته به قدرت و توانایی درخت میزان عقب‌گرد در شاخه برای سرزنی می‌تواند از 5 سانتی‌متر تا حدود 120 سانتی‌متر متغییر باشد. محل هرس شاخه را کمی بالاتر از جوانه‌ای که انتخاب می‌کنید تا در فصل بهار رشد کند انتخاب کنید.
نکات مهمی وجود دارند که در فرایند هرس باید به آن‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشید. از این نکات می‌توان به:
- تهیه ابزار مناسب و تیز و عدم استفاده از ابزاری که تیغه آن‌ها کند شده باشد.
- به منظور پیشگیری از انتقال بیماری‌های مختلف از درختان درون باغ یا باغ‌های دیگر، تیغه ابزار خود را در محلول الکل ایزوپروپیل یا آب ژاول به مدت 3 دقیقه ضدعفونی کنید. این عمل را بعد از اتمام هرس هر درخت و قبل از رفتن برای هرس درخت جدید انجام دهید.
- محل‌های برشی که با ابزارهای مختلف ایجاد می‌کنید مکان مناسبی برای نفوذ عوامل بیماری‌زا یا تخمگذاری و زمستان گذرانی آفات مختلف هستند و این موضوع می‌تواند مشکلات فراوانی را سبب شود. برای جلوگیری از این مشکلات از چسب‌های باغبانی که به چسب هرس نیز معروف هستند استفاده کنید. بدین صورت که محل برش را به خوبی با این چسب بپوشانید تا زخم با محیط تماس نداشته باشد.
در حالت کلی زمانی که درختان شما از نظر بیماری یا آفات در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشند لازم است تا شاخه‌ها یا بخش‌هایی که از درخت در اثر هرس جدا شده را از محیط باغ خارج کنید و در مکانی با فاصله از باغ جمع‌آوری کنید. در صورتی که درختان شما با بیماری یا آفت یا آفات بخصوصی مواجه هستند که از نظر همه‌گیری اهمیت دارند لازم است تا علاوه بر خروج قطعات حاصل از هرس به خارج از باغ، اقدام به نابودی آن‌ها با روش‌های مختلف کنید تا از انتشار آن‌ها جلوگیری کنید.
در پایان، انجام هرس درست و اصولی و با توجه به ویژگی‌های رشدی درخت می‌تواند اثر مثبت قابل توجهی در رشد درخت و میوه‌دهی آن داشته باشد.
