کاشت و نگهداری کاج مطبق
مقدمه
کاج مطبق یکی از گیاهان زینتی محبوب در بین علاقمندان به گیاهان زینتی محسوب می‌شود. همانطور که از نام این گیاه پیداست، شهرت این گیاه به واسطه نحوه رشد آن است که به صورت طبقه طبقه می‌باشد. در حالتی که این گیاه رشد مناسبی داشته باشد و ارتفاع آن نیز بالا باشد می‌تواند زیبایی خاصی به محلی که از آن نگهداری می‌کنید هدیه دهد. در این مقاله به معرفی این گیاه و روش‌های نگهداری از آن خواهیم پرداخت:
معرفی کاج مطبق
گیاه کاج مطبق در زبان انگلیسی با نام Norfolk Island Pine شناخته می‌شود. در علم گیاه شناسی به این گیاه Araucaria heterophylla اطلاق می‌شود که متعلق به خانواده گیاهی Araucariaceae است. همانطور که از نام انگلیسی این گیاه پیداست، کاج مطبق بومی جزیره نورفولک (Norfolk Island) می‌باشد. این جزیره در جنوب اقیانوس آرام و در نزدیکی نیوزیلند واقع شده است. گیاه کاج مطبق براساس داده‌های موجود توسط کاپیتان جیمز کوک (Cap. James cook) در بین سال‌های 1772 تا 1775 میلادی کشف شد و مدت کوتاهی پس از آن به جهانیان معرفی شد و مورد استفاده قرار گرفت.
یکی از کاربردهای این گیاه علاوه بر کاربرد آن به عنوان گیاه زینتی، استفاده از چوب آن در ساخت و سازهای مختلف است که از آن‌ها می‌توان به کشتی‌سازی و ساخت اساسیه منزل و مبلمان اشاره کرد. در مناطقی که آب‌وهوای مدیترانه‌ای دارند این گیاه به عنوان یک گیاه زینتی فوق‌العاده زیبا و چشم نواز در فضای سبز خانه‌ها و محیط‌های گوناگون بکارمی‌رود. در سایر مناطق دنیا که آب‌وهای آن‌ها سازگاری مناسبی با نیازهای این گیاه ندارند از این گیاه به عنوان گیاه زینتی در فضای داخلی منازل و یا مکان‌های مختلف استفاده می‌کنند.
یکی از نکاتی که می‌تواند جالب باشد برخلاف اسم این گیاه چه در زبان فارسی و چه در زبان انگلیسی، این گیاه درواقع یک کاج حقیقی محسوب نمی‌شود و این نام‌ها غلط مصطلح هستند.
در شرایط ایده‌آل آب‌وهوایی که به اقلیم بومی این گیاه شباهت داشته باشد گیاه کاج مطبق می‌تواند تا ارتفاعی در حدود 60 متر رشد داشته باشد. توجه کنید که این میزان از رشد تنها در مناطق بومی این گیاه حاصل خواهد شد و در مناطق غیر بومی و بخصوص فضای داخلی منازل این عدد بسیار کمتر خواهد بود.
شاخه‌های گیاه کاج مطبق به صورت متقارن و در یک حلقه رشد خواهد کرد که ممکن است در تعداد 3 یا بیشتر دیده شوند. ساقه اصلی این گیاه که همان تنه آن است به صورت مستقیم و رو به بالا رشد می‌کند. در گیاه کاج مطبق جوان، برگ‌ها بر روی ساقه‌ها به صورت سوزنی شکل و منحنی دیده می‌شوند که جهت‌گیری آن‌ها نیز رو به بالاست. در گیاه بالغ این برگ‌ها بسیار بزرگ‌تر هستند و با تراکم بیشتری دیده می‌شوند و حالتی فلس مانند به خود می‌گیرند. مخروط‌های ماده در این گیاه به صورت خاردار هستند که اندازه آن می‌تواند چیزی در حدود 15 سانتی‌متر در عرض باشد.
یکی از ویژگی‌های جالب در این گیاه این است که اگر شاخه‌های جانبی از گیاه اصلی بریده شوند و در خاک یا بسترکشت ریشه دار شوند، قلمه تنها به صورت افقی رشد خواهد کرد و هیچگاه ساقه عمودی تولید نمی‌کند.
کاشت کاج مطبق
یکی از نکاتی که در کاشت این گیاه بخصوص زمانی که به عنوان گیاه زینتی در فضای داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تهیه بسترکشت ایده‌آل این گیاه است. برای این که این گیاه بتواند رشد مناسبی داشته باشد باید خاک گلدان آن حالتی اسیدی داشته و بافت آن نیز شنی باشد. برای اینکه خاصیت اسیدی بسترکشت خود را افزایش دهید با اضافه کردن کمی پیت‌ماس و شن می‌توانید به اسیدیته ایده‌آل این گیاه نزدیک شوید. از آنجایی که این گیاه می‌تواند تا ارتفاع بالایی رشد کند بهتر است تا در انتخاب گلدان آن با دقت عمل کنید تا رشد گیاه به خوبی انجام شود.
نیازهای کاج مطبق
همانظور که گفته شد برخلاف سایر گیاهان زینتی که در بازه‌های مختلفی از اسیدیته رشد می‌کنند، این گیاه برای رشد مناسب نیاز به خاک اسیدی دارد تا رشد ایده‌آل داشته باشد. در کشور ما، ایران، خاک‌های اسیدی بسیار کم یافت می‌شوند و تنها مناطق محدودی از شمال کشور خاک اسیدی دارند بنابراین این گیاه توانایی رشد به صورت یک گیاه بیرونی را در این مناطق خواهد داشت. توصیه می‌شود تا از تجهیزات اندازه‌گیری اسیدیته خاک که با نام pH سنج شناخته می‌شود استفاده کنید. این ابزارها می‌توانند به صورت دیجیتالی و یا غیر دیجیتالی باشند. pH سنج‌های غیر دیجیتالی به صورت کاغذهای شناساگر هستند که در واکنش با اسید یا قلیا رنگ آن‌ها تغییر خواهد کرد.
یکی از نکات کلیدی در نگهداری این گیاه، آبیاری آن است. خاک این گیاه باید همواره مرطوب باشد اما نه به گونه‌ای که خاک به سمت غرقابی و گل‌شدن پیش برود. بر همین اساس بهتر است تا هر دو هفته یکبار اقدام به آبیاری کاج مطبق خود کنید. این گیاه اما در شرایط مختلفی می‌تواند رشد داشته باشد و تاحدودی نیز در برابر شرایط نامساعد می‌تواند از خود مقاومت نشان دهد اما بهتر است تا سعی کنید شرایط ایده‌آل یا نزدیک به ایده‌آل را برای آن فراهم کنید.
نور یکی از مهمترین شاخص‌های رشد برای این گیاه محسوب می‌شود و برای اینکه این گیاه توانایی رشد ایده‌آل داشته باشد باید به مقدار زیادی نور دریافت کند. بنابراین پیشنهاد می‌شود تا این گیاه در مکانی که نور مستقیم دریافت می‌کند کاشته شود. در منازل نیز بهتر است تا گلدان آن در نزدیکی پنجره‌های جنوبی قرار بگیرد تا نور کافی را دریافت کند.
دمای محیط یکی دیگر از شاخص‌های مهم مورد نیاز برای رشد این گیاه است. به طوری که این گیاه توانایی رشد و مقاومت تا دمای 2 درجه سلسیوس را دارد اما نباید اجازه دهید تا دمای کمتر از آن به این گیاه وارد شود چرا که دچار آسیب ناشی از سرمازدگی خواهد شد.
رطوبت محیط برای رشد ایده‌آل گیاه کاج مطبق از اهمیت زیادی برخوردار است. در صورتی که از این گیاه در فضای داخلی منزل یا محل کار نگهداری می‌کنید بهتر است تا هر روز اقدام به مه‌پاشی آب بر روی این گیاه نمایید. اگر این گیاه در مناطق مرطوب کاشته شود به صورت طبیعی این رطوبت فراهم خواهد بود و نیازی به مه‌پاشی آب بر روی آن نیست.
کوددهی یکی از مهمترین مرحله در نگهداری این گیاه است. شما باید کوددهی را محدود به فصل رشد کنید و از کودهای مایع برای نغذیه این گیاه استفاده کنید. توصیه می‌شود تا در شرایطی که گیاهتان با نور کم مواجه است به کوددهی متکی باشید. کودهای 20 20 20 برای رشد مناسب این گیاه ایده‌آل هستند اما از آنجایی که این گیاه خاک اسیدی را برای رشد دوست می‌دارد بهتر است در انتخاب کودها کمی با دقت بیشتری عمل کنید و از کودهای مخصوص این دسته از گیاهان استفاده کنید تا تعادل اسیدیته خاک به سمت قلیایی شدن پیش نرود.
تکثیر کاج مطبق
برخلاف طیف وسیعی از گیاهان زینتی که از طریق قلمه‌های ساقه تکثیر می‌شوند، تکثیر این گیاه از طریق قلمه ممکن نیست. اگر اقدام به تهیه قلمه از این گیاه کنید شما هیچگاه شاهد ساقه عمودی آن نخواهید بود و تنها به صورت افقی رشد خواهد کرد. کاج مطبق از طریق بذر تکثیر خواهد شد و جوانه‌زنی و رشد آن نیز سریع است و در حدود 10 تا 15 روز بیشتر طول نخواهد کشید.
تعویض گلدان و خاک کاج مطبق
کاج مطبق تنها زمانی نیاز به تعویض گلدان و بستر کشت نیاز دارد که ریشه‌های آن بسیار رشد کرده باشند و از خاک سطحی خارج شوند. نهال‌های این گیاه، رشد سریعی ندارند و شما می‌توانید یک سال در میان اقدام به تعویض گلدان آن کنید.
بهترین فصل برای تعویض گلدان، فصل بهار خواهد بود. اگر کاج مطبق شما اندازه بزرگی دارد باید به همان نسبت گلدان بزرگ همراه با بستر کشت کافی در اختیار آن بگذارید تا بتواند گیاه را استوار در سر جای خود نگهدارد.
آفات و بیماری‌های کاج مطبق
گیاه کاج مطبق به طیف وسیعی از آفات حساس است و از آن‌ها می‌توان به شته‌ها، شپشک‌های آردآلود، کنه‌ها و سفیدبالک‌ها اشاره کرد. باید همواره گیاه خود را زیر نظر داشته باشید تا در صورت مشاهده این آفات اقدام به سمپاشی با سموم حشره‌کش کنید.
یکی از بیماری‌های شایع در این گیاه، قارچی به نام آنتراکنوز است که در شرایط آبیاری زیاد سبب ایجاد خسارت خواهد شد. آسیب این قارچ به صورت تغییر رنگ کل بخش‌های گیاه به رنگ زرد و یا قهوه‌ای‌ست که در نهایت می‌تواند سبب مرگ گیاه شود.
جمع‌بندی
در این مقاله سعی شد تا روش‌های نگهداری اصولی گیاه کاج مطبق به علاقمندان به این گیاه و گیاهان زینتی شرح داده شود. با کمک این مطالب و تامین نیازهای این گیاه می‌توانید گیاهی سالم و شاداب داشته باشید که زینت‌بخش محل زندگی شما باشد.
