گل جالیز

گل جالیز گیاهی یک ساله است و هر ساله تعداد زیادی بذر تولید می کند که باعث آلودگی خزانه بذر، ماشین آلات، لباس یا کفش کارگران می شود و از این راه به مناطق مختلف منتقل می شود. همچنین بذرها بعد از بلعیده شدن توسط دام هضم نمی شوند و همچنان توانایی جوانه زنی دارند. در مدیترانه، اروپای مرکزی و آسیا در بیش از 16 میلیون هکتار زمین زراعی و باغی خسارت زایی می کند. 

شکل شناسی:

این گیاه دارای ساقه ی کوچک، صاف و نازک گاهی با شاخه های زیاد در بعضی گونه ها، به رنگ زرد تا قهوه ای است. برگ ها به فلس های بنفش رنگ روی ساقه تحلیل داده شده اند. گل ها در انتهای ساقه در بهار یا تابستان به رنگ آبی، بنفش یا سفید مشاهده می شوند و هر ساقه می تواند حدودا 15 تا 20 گل ایجاد کند.

چرخه زندگی :

خزانه بذری گل جالیز می تواند سال ها درون خاک با قوه نامیه اصلی باقی بماند و قدرت جوانه زنی داشته باشد. جوانه زنی بذر علاوه بر آب هوا و شرایط محیطی به متابولیت های ثانویه ای که ریشه ی گیاه میزبان پس از جوانه زنی تولید می کند نیز مربوط است. درواقع جوانه زنی از دو فاز تشکیل شده، فاز اول که وابسته به شرایط محیطی است و فاز دوم که در اثر تشخیص سیگنال های شیمیایی میزبان صورت میگیرد. در واقع فاز اول شرایط را برای صورت گرفتن فاز دوم محیا می کند. به این صورت که بذر ابتدا تشخیص می دهد شرایط محیطی برای حضور و جوانه زنی گیاه میزبان و خودش مناسب شده است و پس از جوانه زنی با تشخیص مواد ترشح شده از ریشه گیاه میزبان، گل جالیز ریشه های گوشتی خود را به سطح ریشه ی گیاه میزبان رسانده و با تشکیل اندامی مکنده به نام هوستوریوم که به درون ریشه نفوذ می کند و مابین سلول های ریشه ی گیاه میزبان مستقر می شود، از ریشه ی گیاه میزبان تغذیه می کند و مانع از رسیدن عناصر غذایی به برگ ها و اندام های گیاه میزبان می شود. گل جالیز برای زنده ماندن نیاز به میزبان مناسب دارد و پس از جوانه زنی حدودا 90 روز بعد از خاک بیرون می آید که یعنی در اواخر بهار یا اوایل تابستان باید به دنبال گل جالیز کامل گشت. 

طیف میزبانی:

گل جالیز انگل ریشه طیف وسیعی از گیاهان مانند کانولا، گل کلم، آفتابگردان، کرفس، گوجه فرنگی، اسفناج، باقلا، بادمجان و... است. گل جالیز توانایی پارازیته کردن علف های هرز را هم دارد و در زمانی که گیاه زراعی در مزرعه حضور نداشته باشد می تواند با تغذیه از ریشه علف های هرز زنده بماند.

تشخیص آلودگی :

پیدا کردن گل جالیز در مزرعه تا حدودی سخت است. گل جالیز کوچک بوده و برای مدت کوتاهی روی خاک دیده می شود. در مزرعه به دنبال دسته هایی از گیاهان بگردید که پژمرده و زرد شده اند و چند عدد از آنها را از خاک بیرون بکشید و بر روی ریشه ی آنها به دنبال گل جالیز نابالغ بگردید. در بهار به دنبال ساقه های هوایی گل جالیز در اطراف طوقه ی گیاه زراعی باشید. اندازه ی گل جالیز حداکثر تا 15 سانتیمتر است و به خاطر اینکه فاقد کلروفیل است حتی به صورت زنده هم ساقه ای قهوه ای رنگ دارد.

خسارت :

حضور این علف در مزرعه باعث از دست رفتن قسمتی یا کل محصول می شود. گل جالیز می تواند باعث کاهش چشمگیر محصول شود. برای مثال در باقلا آلودگی به گل جالیز باعث کاهش محصول تا 50% و کاهش بازارپسندی محصول باقیمانده می گردد. گاهی تغذیه گل جالیز از گیاه میزبان باعث کاهش محصول بطور مستقیم نمی شود و با ضعیف کردن گیاه میزبان باعث آسیب پذیری بیشتر آن نسبت به تنش های غیر زنده و بیمارگران ( قارچ ها و باکتری های بیمارگر گیاهی ) می شود.

کنترل گل جالیز:

کنترل خزانه بذر در خاک به روش بیولوژیک:                                                             

1- حشرات دانه خوار: هر چند 22 گونه حشره تا امروز پیدا شده که از بذر گل جالیز می توانند تغذیه کنند، تنها یک گونه از آنها به طور ویژه از این بذر به عنوان منبع غذایی اصلی استفاده می کند آن هم حشره ی   Phytomyza orobanchia kalt (مگس بذر خوار گل جالیز ) است.

2- استفاده از قارچ های بیمارگر دانه مانند .Fusarium sp یا Ulocladium botrytis که توانایی تحمل سطح بالای مواد فنلی درون بذر را دارند و می توانند از لایه ی مومی بذر عبور کنند. 

3- استفاده از باکتری های بیمارگر گیاهی 

کنترل خزانه بذر در خاک به روش شیمیایی:                                                                          

بهترین روش کنترل شیمیایی برای بذر در خاک استفاده از سموم تدخینی است. ثابت شده استفاده از گاز متیل بروماید بیشترین تاثیر را در کنترل بذرها دارد ولی به دلیل خطرناک بودن برای سلامت انسان استفاده از آن ممنوع شده است.  

کنترل به روش زراعی:

از روش های کنترل زراعی میتوان به ممانعت از کشت گیاهان میزبان (تناوب زراعی)، حذف علف های هرز میزبان گیاه گل جالیز، وجین دستی و یخ آب زمستانه اشاره کرد.

روش های کنترل شیمیایی پس از جوانه زنی بذر:

در حال حاضر بیشتر روش های کنترل پس از چسبیدن گل جالیز به ریشه ی گیاه از طریق سمپاشی قسمت های هوایی گیاهان با سم گلایفوزیت صورت می گیرد. سم گلایفوزیت با غیر فعال کردن آنزیم های گیاه گل جالیز باعث مرگ و کنترل این آفت می شود. هرچند استفاده ی بیش از حد و اشتباه از این سم باعث مقاومت حدودی گیاه گل جالیز به آن می شود. پس بهتر است در کنار سمپاشی از سلامت خزانه بذر، رعایت بهداشت مزرعه و روش های کنترل زراعی نیز استفاده شود.