شناخت کنه گالزای جوانه درختان میوه هسته دار و مبارزه با آن
درختان میوه و پرورش آن ها یکی از جنبه های مهم کشاورزی و باغداری محسوب می شود که شامل پرورش و نگهداری دو گروه از درختان میوه است؛ یکی درختان میوه هسته دار و دیگری درختان میوه دانه دار. درختان میوه هسته دار شامل هلو، شلیل، زردآلو، گیلاس و.. است و درختان میوه دانه دار شامل سیب، به گلابی و.. می شود. در بین هسته داران، میوه های شلیل و هلو بیشترین میزان تقاضا و تولید را دارند و پس از آن زردآلو قرار دارد. اهمیت اقتصادی این درختان بسیار بالا بوده و در بسیاری از کشورها به صورت اقتصادی و با هدف صادرات مورد پرورش و نگهداری قرار می گیرند.
در این مطلب به نحوه مبارزه با کنه جوانه بادام یا کنه گالزای درختان میوه هسته دار به عنوان یکی از آفات درختان میوه هسته دار و روش های مبارزه با آن خواهیم پرداخت.
شناخت کنه جوانه بادام
کنه جوانه بادام به صورت بالغ بسیار کوچک بوده و اندازه آن در حدود 0.13 تا 0.15 میلی متر است و با کمک ابزار بزرگ نمایی قابل مشاهده می باشد. این کنه بر خلاف سایر کنه های آفت از نظر ریخت شناسی متفاوت بوده و بدنی کرمی شکل با دو جفت پا دارد. این کنه با نام علمی Acalitus phloeocoptes شناخته می شود و متعلق به خانواده کنه های اریوفیده (Eriophyoidae) می باشد. در فارسی این کنه با نام کنه گالزای درختان میوه هسته دار و در انگلیسی با نام Plum bud gall mite شناخته می شود.
قطعات دهانی در این کنه به صورت مکنده بوده و از شیره گیاهی آن منطقه تغذیه می کند، در نتیجه این شکل از تغذیه و ترکیبات موجود در بزاق مترشحه از اندام های قطعات دهانی این موجود گال ها و تورم هایی روی بافت گیاهی آلوده شده ایجاد می شود که در نتیجه تغییر شکل و تغییر در تعداد و اندازه سلول های آن ناحیه است.
تمامی مراحل زندگی این کنه شامل تخم، نوزاد، پوره و بلوغ در این گال ها آغاز و سپری می شود. رنگ گال های تازه تشکیل شده بر روی بافت گیاهی که در شاخه ها و جوانه های رویشی و زایشی هستند ابتدا سبز رنگ بوده و پس از مدتی به رنگ قهوه ای متمایل خواهند شد. جنس بافت گال ها در سال های اول نرم بوده اما با گذشت زمان به تدریج تغییر حالت داده و ابتدا چرمی و سپس چوبی و خشک می شود.
تخم های این کنه بسیار ریز بوده و با چشم غیر مسلح قابل روئیت نیستند، این تخم ها در ابتدا بی رنگ بوده و پس از مدتی به رنگ سفید در خواهند آمد. به طور متوسط در هر گال تشکیل شده روی درختان هسته دار ممکن است بین 300 تا 900 نوزاد کنه جوانه بادام قابل شمارش باشد که نشان از حجم بالای آلودگی دارد.
زمستانگذرانی این آفت به صورت نوزاد در داخل گال های ایجاد شده روی جوانه است، جمعیت کنه ها در اسفندماه از نابالغ به بالغ تبدیل شده و به تدریج از گال خارج می شوند تا به درختان دیگر منتشر شوند.
خروج کنه ها از گال و انتشار آن ها مصادف با زمان گلدهی درختان میوه هسته دار است که این زمان ممکن است براساس اقلیم و رقم درخت متفاوت باشد و کنه ها نیز براساس این تاریخ سازگاری ایجاد کرده اند.
خسارت و انتشار کنه بادام
پس از آلودگی یک درخت میوه هسته دار به این کنه زوال تدریجی آن آغاز می شود و مواد غذایی که باید برای جوانه زنی صرف شود در گال ها به مصرف کنه ها می رسد.درنتیجه باز نشدن جوانه ها شاهد کاهش حجم تاج جوانه ها خواهید بود و درختان آلوده طی بازه زمانی 3 تا 6 ساله بسته به میزان و شدت آلودگی از بین خواهند رفت.
در سال هایی که زمستان ها سرمایی شدیدتر از نیاز سرمایی این درختان داشته باشد، درختان آلوده به این کنه حساسیت بیشتری نشان داده و دچار آسیب سرمایی خواهند شد که حتی با تغذیه و مراقبت های ویژه نیز قابل احیا نخواهد بود.
گال هایی که این کنه روی جوانه ها ایجاد می کند در ابتدا دارای یک سوراخ باریکی است که به منظور خروج کنه ها به بیرون از گال تعبیه شده است. همانطور که گفته شد، خروج کنه ها از گال همزمان با گلدهی درختان میوه هسته دار در آن منطقه است، این کنه های بالغ برای انتشار خود به جریان باد متکی هستند و با کمک این فاکتور محیطی به سایر درختان میوه هسته دار سالم منتشر می شوند. ناگفته نماند که انتشار کنه از درخت آلوده به درخت سالم به معنی ترک کامل میزبان آلوده نیست.
کنه ها پس از انتشار به درختان سالم در اطراف فلس های جوانه ها مخفی شده تا از دشمنان طبیعی و شرایط نامناسب جوی در امان بمانند و از بافت نورسته و تازه آن منطقه تغذیه می کنند. این کنه ها توانایی فعالیت بر روی برگ ها و یا سایر اندام های گیاهی را ندارند.
مدیریت کنه جوانه بادام
از آن جایی که انتشار و شدت آلودگی در درختان میوه مبتلا به این کنه بالا می باشد برای رفع این آلودگی از درختان یک باغ نیاز به یک برنامه تلفیقی و طولانی مدت دارد تا در فصل های مشخصی اجرا شود و برای مدت زمانی در حدود 2 الی 3 سال شدت آلودگی را کاهش دهد.
در این بخش به بررسی روش های مدیریت این کنه خواهیم پرداخت:
- کنترل کنه در فصل زمستان:
در فصل زمستان و در حدود دی ماه با کمک یک ذره بین با بزرگنمایی 20 برابری می توان تخم های سفید شیری رنگ این کنه را در داخل گال های مشکوک به آلودگی مشاهده کرد. پس از مشاهده این نشانه از آلودگی در این فصل باید اقداماتی به شرح زیر انجام شود:
- حذف شاخه های آلوده به این کنه.
- روغن پاشی با روغن ولک در فصل زمستان (اسفندماه) با غلظت 2 درصد برای جلوگیری از تحرک و انتشار این آفت در باغ.
- برای سمپاشی با ترکیبات شیمیایی می توان از ترکیب کنه کش فنازاکوئین (پراید) در هنگام خروج کنه ها از گال برای یک مرحله استفاده کرد.
- تقویت درختان با استفاده از ترکیبات کودی متعدد مانند کودهای کلسیمی و پتاسیمی در کنار آبیاری مناسب برای جلوگیری از ابتلا به این کنه ضروری است. هرس منظم و رعایت بهداشت زراعی و اصول احداث باغ در پیشگیری از وقوع این آلودگی الزامی است.
- پیش از احداث باغ باید از نهال های شناسنامه دار و گواهی شده استفاده کرد و نهال های آلوده را با نهال های سالم جایگزین کرد. برای آشنایی بیشتر و بهتر با اصول احداث باغ می توانید مقاله مهمترین نکات و اصول راه اندازی و احداث باغ را در دشت سبز مطالعه کنید.
- کنترل کنه در فصل بهار:
در فصل بهار باید یک سری اقدامات مدیریتی به منظور کاهش جمعیت و خسارت این آفت انجام شود که در این بخش به بررسی آن ها خواهیم پرداخت:
- تاثیر تنش های محیطی بر فرایند های فیزیولوژیک درختان میوه و درختان میوه هسته دار طی چند سال اخیر بیشتر آشکار شده است و یکی از مهم ترین تنش های محیطی موثر بر درختان تنش خشکی است. درختان میوه تحت تنش آبی بیشتر به آفات و بیماری های گوناگون دچار می شوند که باید از این موضوع جلوگیری شود تا خسارت این آفت نیز در درختان کم شود.
- در صورتی که در فصل بهار در درختان میوه خود گل، برگ و میوه تشکیل نشد و شاهد تشکیل گال های چرمی و قهوه ای در کنار جوانه ها بودید با خسارت این کنه روی درختان میوه خود رو به رو هستید که باید اقدامات مراقبتی برای جلوگیری از انتشار آن انجام شود.
- این کنه رفتار ترجیحی دارد و همواره در درختان آلوده مستقر بوده و به درختان سالم انتشار پیدا می کند. در فصل بهار باید درختان آلوده شناسایی شوند و همچنین درختان میوه سالم اطراف آن نیز شناسایی و نشانه گذاری شوند. از مزایای این کار شناسایی درختان سالم برای تهیه پیوندک است و در نتیجه آن پیوندک های سالم برای انجام پیوند انتخاب خواهد شد و از انتقال آلودگی به سایر مناطق با بخش های دیگر باغ جلوگیری به عمل خواهد آمد.
جمع‌بندی
پرورش و تولید میوه درختان میوه هسته دار در کشور نقش بسیار مهمی دارد و به عنوان یکی از منابع صادرات محصولات کشاورزی در نظر گرفته می شود. این محصول ممکن است به آفات و بیماری های متعددی مانند کنه جوانه بادام یا کنه گال زای درختان میوه هسته دار مبتلا شود که برای جلوگیری از ابتلای درختان به این آفت انجام بازدید های مرتب و سایر اقدامات مراقبتی الزامی است. در این مقاله به معرفی این آفت و روش های مبارزه با آن در فصل های مختلف پرداخته شد تا با این آفت و چگونگی مهار آن بیشتر و بهتر آشنا شوید.
