انواع آفات کاهو و روش مبارزه با آنها
انواع آفات کاهو و روش مبارزه با آنها:
کاهو با نام علمی Lactuca sativa گیاهی یکساله، برگی و مربوط به خانواده‌ی آستراسه است. با توجه به برگی بودن این گیاه، کیفیت محصول درصورت حمله‌ی آفات و بیماری‌ها بسیار کاهش می‌یابد و منجبر به زيان اقتصادی زیادی می‌شود. هرچند این آفات میزبان اختصاصی ندارند، می‌تواند در فصول خاصی خسارت شدیدی را ایجاد کنند. این آفات با توجه به نوع تغذیه می‌توانند به انواع جونده و مکنده تقسیم شوند.
آفات مکنده:
- شته ها: این آفات مربوط به خانواده‌ی Aphididae از راسته‌ی جوربالان هستند. شته ها بدنی نرم و کوچک دارند و معمولا اندازه‌ی بدن آنها کمتر از 5 میلی‌متر است. گونه های متفاوتی از شته ها به کاهو حمله می کنند. از این گونه ها می‌توان به Myzus persicae ،Nasonovia ribisnigri ، Macrosiphum euphorbiae، Aulacorthum solani و Pemphigus bursarius اشاره کرد. این آفات از آوندهای آبکشی تغذیه می‌کنند و شیره‌ی گیاهی را استایلت (اندامی دهانی و سوزنی شکل) می‌مکند. چرخه زندگی این حشرات شامل تولیدمثل جنسی و غیر جنسی است. شکل ظاهری (ویژگی‌های مورفولوژیکی) به دو صورت بالدار و بدون بال مشاهده می‌شود. حشرات بالغ بدون بال بدون بال به سرعت تولید مثل می‌کنند و حشرات بالدار در فواصل دور و نزدیک پخش می‌شوند و به سرعت گیاهان میزبان اطراف را آلوده می‌کنند.
علایم: پوره‌ها و حشرات بالغ از شیره گیاه تغذیه می‌کنند که باعث کاهش رشد و کوچک ماندن گیاه می‌شود. زرد شدن برگ، پژمردگی و بی‌حالی گیاه از علایم ظاهری واضح است. عسلک ترشح شده از بدن شته‌ها باعث جذب قارچ‌های دوده‌های های ای می‌شود که با پوشش سطح برگ و کاهش سطح فتوسنتز کننده گیاه باعث کاهش رشد آن می‌شوند. این آفات به دلیل توانايي انتقال بعضی ویروس‌ها (وکتوری) باعث آسیب غیر مستقیم نیز می‌شوند.
کنترل: شته‌ها را به خوبی می‌توان با سموم خانواده‌ی نئونیکوتینوئیدها کنترل کرد مانند استامی‌پراید یا کنفیدور. البته مقاوت بعضی شته ها به این سموم باعث شده کشاورزان به دنبال جایگزین مناسب باشند. فلونیکامید و اسپیروتترامات برای شته‌های کاهو بسیار موثر واقع شدهاند. شکارگرهایی مانند لارو کفشدوزک و مگس‌های سیرفید نیز از شته‌ها تغذیه می‌کنند و می‌توانند در کنترل و کاهش جمعیت این آفت نقش داشته باشند.
- پشه سفیدها یا سفیدبالک‌ها: حشرات بالغ بین 1 تا 3 میلی‌متر هستند و به خانواده Aleytrodidae تعلق دارند. Besimia tabaci سفید بالکیست که عموما در مزارع کاهو یافت می‌شود. این آفت دامنه‌ی تغذیه‌ی بسیار وسیعی دارند و بیش از 1000 گیاه میزبان این آفت هستند. همچنین سفید بالک‌ها به عنوان وکتور ویروس lettuce chlorosis virus عمل می‌کند. بعد از خروج از تخم اولین پوره‌ها در سایت‌های تغدیه‌ای مستقر می‌شوند و در آنجا باقی می‌مانند، حشرات بالغ که ظاهری پشه مانند دارند و به رنگ سفید برفی مشاهده می‌شوند بیشتر در زیر برگ‌ها قرار دارند.
علایم: هم حشرات بالغ هم پوره‌ها از شیره‌ی گیاهی تغذیه می‌كنند. جعميت بالاي اين حشرات در مراحل ابتدايي رشد گياه باعث كاهش يا توقف رشد گياه، طولاني شدن زمان مورد نياز براي بلوغ و زردي و كوتولگي گياه شود. همچنين عسلك حاصل از تغذيه اين گياهان باعث جذب قارچ‌هاي دوده و كاهش فتوسنتز مي‌شوند.
مدیریت بیماری: بذرمال کردن سموم نئونیکوتینوئید باعث کاهش و پیشگری از حمله‌ی این آفت در 30 روز اول رشد گیاه می‌شود. از آفتکش ها با نحوه‌ی اثر مختلف استفاده بکنید تا از ایجاد مقاومت در این حشره جلوگیری کنید. استفاده از سم دی‌کلروس هم برای کنترل این آفت توصیه شده.
آفات پروانه‌ای Lepidopterous:
- کرم‌های ارتشی: Spodoptera exigua که عضو خانواده‌ی نوکتوییده هستند و طیف وسیعی از گیاهان را مورد حمله قرار می‌دهند. فعالیت آن آفت وابسته به شرایط محیطی بخصوص دماست. دروه‌ی خسارت‌زا آفت دوره‌ي لاروي (كرمي) است. هر حشره‌ي بالغ بر روي هر برگ كاهو بين 100 تا 150 عدد تخم مي‌گذارد لاروهاي سن يك پس از خروج از تخم شروع به تغذيه مي‌كنند و از سن دوم شروع به حركت مي‌كنند. زمان لازم براي تكميل چرخه‌ي زندگي لارو حداقل 24 روز است و هرساله مي‌توان تا 6 نسل را در يك فصل رشدي مشاهده كرد. بيشترين خسارت ممكن در دوره‌ي گياهچگي و برگدهي گياه رخ مي‌دهد.
مديريت و كنترل: مانيتورينگ (بازرسي) مداوم لازم است زيرا خسارت و حضور اين آفت از بالا معلوم نيست. كنترل مكانيكي روش مناسبي است جمع‌آوري توده‌ي تخم ها و حذف سرهاي آلوده در كاهش و پيشگيري از خسارت اين آفت بسيار موثر هستند. اين آفت دشمنان طبيعي بسياري دارد مانند زنبورهاي پارزیتوئید Hyposoter exiguae و Chelonus insularis که از این آفت تغذیه می‌کنند.
- کرم حلقه‌ای: کرم حلقه‌ای کلم Trichoplusia ni و کرم حلقه‌ای یونجه Autographa California نیز از آفات مهم کاهو هستند.
علایم خسارت: اولین لاروها سطح زیرین برگ‌ها را سخت می‌کنند (اسکلتی می‌کنند) و لارو بالغ به سر کاهو حلمه و از آن تغذیه می‌کنند. در مرحله‌ی گیاهچگی، گیاه بر اثر تغذیه تعداد زیادی از لاروها دچار افتادگی می‌شود.
مدیریت: حضور دشمنان طبیعی این آفت جمعیت آن را پایین نگاه می‌دارد. پارازیتوییدهای تخم مانند Trichogramma pretiosum،Hyposoter exiguae, Copidosoma truncatellum و Microplitis brassica مهم‌ترین عوامل گزارش شده هستند. همچنین استفاده از باکتری Bt يا همان Bacillus thuringensis نيز يك روش كنترلي بسيار كارآمد است. حشره‌كش اسپینوساد نیز یک روش کنترلی سریع و جدید است که به راحتی آفت را نابود می‌کند.
- کرم‌های قطع کننده: بسیاری از گونه‌ها به عنوان Cutworms شناخته می‌شوند. کرم‌های قطع کننده‌ی سیاه (Agrotis ipsilon)، کرم‌های قطع کننده‌ی رنگی یا چند رنگ (Peridroma saucia) و کرم‌های قطع کننده‌ی گرانوله (Feltia subterranean) مهم‌ترین گونه‌های این کرم‌ها هستند. دوره‌ی خسارت زننده‌ی این آفات دوره‌ي لاروي زندگي است. اين آفت در شب فعاليت مي‌كند و در طول روز در باقي‌مانده‌هاي برگ يا خاك نرم اطراف گياه پنهان مي‌شود. لارو اين حشرات درصورت وارد شدن استرس به آنها به شكل حرف C در مي‌آيند.
علايم خسارت: لارو این حشره مي‌تواند كل زمين زراعي را نابود كند و به شكل بيابان درآورد. لاروها معمولا از مناطقي تراكم علف‌هاي هرز در آن بالاست به سمت مزرعه مهاجرت مي‌كنند. لاروها گياهچه را از محل طوقه (دقيقا محلي كه ساقه وارد خاك شده) قطع مي‌كنند.
مديريت: مهم‌ترين قسمت از برنامه مديريتي آفت مربوط به مرحله‌ي پيش از كاشت است. به كمك مانيتوريگ محيط اطراف مزرعه با كشف و حذف لاروهاي اطراف مزرعه و حذف و كنترل علف‌هاي هرز داخل و نزديك مزرعه مي‌توان از جمعيت اين آفات كاست (حذف علف هاي هرز مي‌تواند به روش مكانيكي يا به كمك علفكش‌ها صورت گيرد). لاروها ها با كندن خاك اطراف گياه آسيب ديده در معرض ديد قرار مي‌گيرند و قابل حذف هستند. سفت كردن خاك اطراف طوقه نيز يك روش پيشگيرانه براي كاهش خسارت ناشي از اين آفت است. ايجاد نهر بين رديف‌هاي آلوده و سالم و پر کردن نهر از آب نیز از مهاجرت این کرم ها از ردیف به ردیف جلوگیری می‌کند.
آفات از دسته‌ی Diptera:
- 1. کرم بذرخوار ذرت: کرم بذرخوار ذرت (Delia platura) یکی از آفات مهم ذرت است که به خانواده‌ی Anthomyiidae تعلق دارد. این آفت در زمان تشکیل پایه به گیاه حمله می‌کند.
علایم خسارت: این کرم به درون دانه‌ی درحال جوانه‌زنی وارد شده و با تغذیه از آن از جوانه‌زنی جلوگیری می‌کند. این آفات آب و هوای خنک و مرطوب را ترجیح می‌دهند و بیشترین فعالیت خود را در طول بهار داردند.
مدیریت: هنگامی که علایم مشاهده شد بذرها را باید از خاک خارج کنید و مورد بررسی قرار دهید. باقی‌مانده‌های کشت و کار قبلی کاملا و به طرز صحیح از مزرعه حذف شوند و سپس کاشت بذر کاهو جدید انجام گیرد، همچنین اضافه کردن ماده‌ی ارگانیک نپوسیده (کودهای نپوسیده‌ي دامي، بقاياي گياهي، كاه و كلش و...) كاملا ممنوع است.
آفات دسته‌ي Coleoptera:
1.سوسك‌هاي برگخوار: اين آفات به دليل عادت تغذيه‌ايي كه دارند در كاهو مورد توجه قرار مي‌گيرند. اين آفات با تغذيه از برگ‌ها و ايجاد سوراخ‌هاي ريز هنگام تغذيه از آنها بازارپنسدي محصول را كاهش مي‌دهند. اين سوسك‌ها متعلق به خانواده Chrysomelidae هستند و دو گونه از آنها با نام‌هاي Diabrotica undecimpunctata وbalteata Diabrotica برروي كاهو مشاهده و گزارش شدهاند. فاز زمستان گذران اين سوسك‌ها حشره‌ي بالغ بوده و و در تمام طول فصل رشدي فعال هستند و مي‌توانند تا 3 نسل در يك سال را ايجاد كنند.
علائم: لارو ها و حشرات بالغ از برگ‌ها تغذيه و به آنها آسيب مي‌رسانند و سوراخ‌هايي نامنظم را روي برگ‌ها ايجاد مي‌كنند. اين حشرات در تمامي مراحل رشدي گياه مي‌توانند خسارت‌زا باشند. بيشترين آسيب آنان در دوران گياهچگي اتفاق مي‌افتد.
مديريت: اين سوسك‌ها ميزبانان زيادي درميان علف‌هاي هرز دارند، پس حذف و كنترل علف‌هاي هرز ميزبان در كنترل اين آفت نقش بسيار مهمي دارد. حشره‌كش‌هاي دسته‌ي پايروتيروئيدها مانند سايپرمترين، پرمترين و دلتامترين نيز براي كنترل اين آفت توصيه شده.
- كك‌ها: اين افات نيز مربوط به خانواده Chrysomelidae هستند. سه گونه از اين آفات به با نام‌هاي Systena blanda، Phyllotreta striolata و Phyllotreta pusilla در روي كاهو مشاهده شدهاند.
علائم خسارت: اين سوسك‌ها نيز باعث ايجاد سوراخ‌هاي گرد و نامنظم در سطح زيرين برگ‌ها مي‌شوند. مديريت و كنترل آنها مانند سوسك‌هاي برگخوار است.
كاهو گياهي برگي است كه اهميت خاصي را در ايران در دهه‌هاي اخير كسب كرده. به دليل اينكه اين محصول از محصولات تازه‌خوري است، آسيب آفات و تغذيه آنها از اين گياه مهم‌ترين عامل خسارت‌زاي اقتصادي است. به‌جز اينكه استفاده از آفتكش‌ها در محصولات تازه‌خوري باشد حداقل باشد، استفاده از روش‌هاي مديريتي تركيبي درمورد كنترل آفات اين محصول از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و استراتژي‌هاي تلفيقي بهترين روش‌ها براي كاهش زيان اقتصادي و حداكثر بودن سود اقتصادي قابل دسترس هستند.
