راهنمای کوددهی درختان مرکبات

 مرکبات یکی از اعضای گروه درختان میوه هستند که از تنوع بالایی برخوردار بوده و ارزش اقتصادی بالایی نیز دارند. این گروه از درختان میوه بین مصرف کنندگان محبوبیت خوبی داشته و به عنوان یک میوه ارزش غذایی بالایی نیز دارد.

مرکبات در فصل پاییز یکی از پرمصرف ترین میوه ها بوده و میوه فصل محسوب می شود. در کشور ما، استان های شمالی و جنوبی کشور قطب های تولید این محصولات اند که با هدف تامین نیاز داخلی و همچنین صادرات به پرورش این میوه مشغول هستند.

یکی از مهمترین اصول تولید میوه با کیفیت و همچنین با ارزش غذایی بالا، تغذیه اصولی بوده که درختان میوه مرکبات از این قاعده مستثنی نیستند. در این مطلب به بررسی تغذیه گیاهی مرکبات خواهیم پرداخت.

معرفی درختان میوه مرکبات

مرکبات درختان میوه نواحی نیمه گرمسیری بوده که به لحاظ بوم شناختی متعلق به منطقه آسیای جنوبی، جنوب شرقی، آسیای شرقی و استرالیاست. این گروه از درختان میوه شامل پرتقال، نارنج، نارنگی، لیمو، لیموعمانی، کامکوات، لیمو شیرین، دارابی، ترنج، بکرایی و لیمو ترش اشاره کرد. مرکبات با جنس گیاهی citrus شناخته می شود که برای آن حدود 160 گونه به ثبت رسیده است. این گیاه گل های سفید معطری داشته و برگ های آن سبز رنگ و با حالت چرمی و حاشیه های دندانه دار ریز می باشد. در برگ های مرکبات می توان ساختار گوشوارک را نیز مشاهده کرد. میوه های این گیاه ابتدا سبز رنگ بوده و سپس به رنگ زرد تغییر رنگ خواهد داد و این ویژگی یک میوه رسیده در مرکبات محسوب می شود.

تغذیه گیاهی مرکبات

برای داشتن درخت میوه مرکبات سالم که بتواند میوه با کیفیت نیز تولید کند لازم است بتوانید تغذیه گیاهی را در خصوص آن به خوبی اجرا کنید و نیاز های غذایی این درختان را به خوبی برطرف کنید. در کنار نیازهای محیطی مثل نور، دما، رطوبت و جنس و بافت خاک، نیاز تغذیه ای لازمه برداشت محصول با کیفیت و اقتصادی می باشد.

برای اینکه تغذیه درختان مرکبات خود را به خوبی انجام دهید باید طبق مراحل زیر عمل کنید:

در قدم اول باید نسبت به خاک محل کاشت و کمبود ها و بیش بود های آن و همچنین ترکیب شیمیایی خاک و آب اطلاعات لازم را بدست آورید که از طریق آزمون خاک شناسی انجام خواهد شد. سپس طبق کمبود ها و بیش بود ها اقدام به اصلاح و یا تغذیه خاک خواهید کرد.

در صورتی که به امکانات آزمایشگاهی دسترسی ندارید می توانید از راهنمای تغذیه عمومی زیر کمک بگیرید: عناصر مورد نیاز یک گیاه یا درخت میوه به دو گروه عناصر پرمصرف یا ماکرو و عناصر ریزمغذی، میکرو یا کم مصرف تقسیم می شود. برای تغذیه گیاهی نیازمند این هستیم که سه عنصر پرمصرف نیتروژن، فسفر و پتاسیم همواره در دسترس گیاه باشد.

• منبع نیتروژن

از کودهای نیتروژنه مثل اوره و یا سولفات آمونیوم استفاده می شود تا نیاز به نیتروژن در گیاه رفع شود. براساس یک اصل کلی به ازای یک درخت یک ساله مرکبات 1 کیلوگرم و درخت 5 تا 10 ساله 2 کیلوگرم کود نیتروژنه نیاز خواهد بود که باید طی 3 مرحله، در ماه های اسفند، اردیبهشت و تیرماه به صورت آبیاری تحت فشار یا پاشیدن کود در سایه انداز درخت استفاده شود.

• منبع فسفر

فسفر نقش بسیار مهمی در تامین انرژی گیاه، گلدهی و توسعه ریشه دارد. برای تامین فسفر مورد نیاز گیاه باید از منابعی مثل کود  سوپرفسفات تریپل یا فسفات آمونیوم استفاده کرد. مصرف این کود نیز به صورت کلی برای درخت سه ساله 300 گرم و برای درخت 5 الی 10 ساله بین 600 تا 1000 گرم می باشد که باید به صورت چالکود و پیش از گلدهی استفاده شود .

• منبع پتاسیم

پتاسیم نقش های بسیار مهمی در گیاه ایفا می کند و وجود این عنصر در گیاه با سلامت و بقای آن گره خورده است. رنگ و طعم میوه و همچنین اندازه مناسب آن در گرو تامین پتاسیم است. به ازای هر درخت سه ساله حدود 300 و برای تغذیه درختان مرکبات 5 تا 10 ساله 700 تا 1500 گرم از منبع سولفات پتاسیم یا هر منبع پتاسیمی بجز کلرید پتاسیم استفاده کنید. درختان با سن بالای 10 سال به حدود 2 کیلوگرم کود پتاسیمی نیاز دارند که باید پیش از گلدهی و همراه با کود فسفره در اختیار گیاه قرار داده شود.

تامین عناصر ریزمغذی

در تغذیه گیاهی درختان میوه و گیاهان گلدار، تامین شدن عناصر ریزمغذی اهمیت بسیار زیادی دارد. عناصری مثل روی و بور در گرده افشانی و لقاح موفقیت آمیز گل بسیار نقش موثری ایفا می‌کنند و عنصر کلسیم مقاومت گیاه به تنش های محیطی و آفات مکنده و همچنین شکاف خوردن میوه در مرحله رسیدگی که یک عارضه شایع در مرکبات است نقش دارد.

به منظور رفع نیاز های مرکبات به این عناصر باید از ترکیب کود فروت ست که عموما شامل عناصر روی و بور می باشد پس از برداشت میوه و همچنین پیش از آغاز گلدهی استفاده کنید. تامین کلسیم می تواند از منابع مختلفی مثل نیترات کلسیم به صورت آبیاری تامین شود.

عنصر منگنز نیز برای رشد بهتر و افزایش کیفیت محصول نهایی توصیه می شود که بهترین منبع برای تامین آن سولفات منگنز است و باید براساس سن درخت معادل 50 تا 100 گرم برای درختان سه ساله و 250 تا 300 گرم برای درختان بیش از 10 سال استفاده شود.

نقش عنصر آهن برای تغذیه گیاهی بر کسی پوشیده نیست و فقدان آن می تواند درخت را با ضعف جدی و افت کیفیت محصول نهایی مواجه کند. کودهای کلات آهن برای رفع نیاز به این عنصر بسیار موثر و کارآمد هستند. از ریختن براده آهن یا فرو کردن میخ های آهنی در تنه درختان با هدف جذب شدن آهن به درخت خودداری کنید زیرا آهن بدین شکل هرگز توسط گیاه قابلیت جذب نخواهد داشت و سبب آسیب رساندن به بافت گیاه می شود.

برخی نکات مهم در تغذیه گیاهی مرکبات

از بکارگیری تمامی کود نیتروژن مورد نیاز طی یک مرحله خودداری کنید و آن را حتما به صورت تقسیطی استفاده کنید زیرا منابع نیتروژن سبب جذب آفات و بیماری ها به درخت و رشد رویشی زیاد و به تاخیر افتادن رشد زایشی خواهد شد.

در صورت محلولپاشی ترکیبات کودی مثل فروت ست یا سولفات پتاسیم پیش از برداشت میوه، به شرایط آب و هوایی و سمپاش خود توجه ویژه داشته باشید.

سمپاشی در آب و هوای ناپایدار مجاز نیست و از استفاده از سمپاش آلوده به سموم مختلف خصوصا علفکش ها خودداری کنید و حتما پیش از استفاده به خوبی مخزن و نازل آن و مسیر شلنگ سمپاش را با آب شیرین و تمیز شستشو دهید.

از ترکیب سموم و کودها خودداری کنید و در موارد خاص و استثنا بدون آزمایش اختلاط پذیری روی بخش کوچکی از درخت از ترکیب سموم و کودهای مختلف خودداری کنید.

جمع بندی

مرکبات یکی از میوه های پرطرفدار و با ارزش اقتصادی بالا بوده که پرورش و تولید صحیح و اقتصادی آن در گرو تغذیه گیاهی درست است. در این مطلب روش های تغذیه گیاهی مرکبات براساس عناصر مصرفی آن بررسی شدند تا با این درخت و نیاز های آن بیشتر آشنا شوید.